بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
داوود حشمتی| سرمقاله روز یکشنبه روزنامه دولت، ضمن تأیید «تذکر» رهبری به مسئولان، به معنای درست کلمه یک «جاخالی» و فرار از باتلاقی بود که برخی نیروهای رادیکال انقلابی قصد دارند ابراهیم رئیسی را به آن گرفتار کنند. از کیهان گرفته تا مجموعه تندروهایی که نشست «عقب‌نشینی ممنوع» را برگزار کردند، مدعی بودند حرف مهدی فضائلی، نظر رهبری نیست؛ اما سرمقاله دولت ضمن تأیید آن تذکر سعی کرد از مسیری که این افراد قصد دارند دولت را درون آن بیندازند، فاصله بگیرد. ما مشخصا با این بخش از سرمقاله روزنامه رسمی دولت کار داریم که در آن نوشته بود:‌ «در کنار تذکر رسانه‌ای‌شده رهبر انقلاب، خبر تأییدشده حاکی است که در هفته گذشته، رئیس‌جمهور نیز در پی دریافت گزارش‌هایی از برخی برخوردهای نامناسب، تذکرهای مؤکدی به دست‌اندرکاران این امر داده و تأکید کرده است هرگونه اقدام در این زمینه باید کاملا در مدار قانون باشد». به عبارت روشن‌تر، این یادداشت نشان می‌دهد که دولت قصد ندارد به خاطر تمایلات این بخش از بدنه رادیکال که تعبیرشان از توییت فضائلی، «خنجرزدن از پشت بود»، خودش را در مقابل حاکمیت قرار دهد.
‌همه چیز از یک توییت آغاز شد
برای افراطی‌ها، این مسئله که مهدی فضائلی تذکر به مسئولان را در فضای توییتر منتشر کرد، خبر مهمی است. آنها توییتر را «سکوی دشمن» می‌دانند و از اینکه عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبری در آنجا این پیام را منتشر کرد، ناراحت هستند. پیام این بود: «کشف حجاب، حرام شرعی و هم حرام سیاسی است. منتهی دشمن با نقشه و برنامه وارد این کار شده و ما هم باید با برنامه و نقشه وارد بشویم. کار‌های بی‌قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد. به‌تازگی برخی مسئولان به دلیل کار‌های بی‌قاعده تذکر دریافت کردند». با انتشار این توییت مهدی فضائلی مورد حمله جریان رادیکال در فضای مجازی قرار گرفت. این دسته در یک ماه گذشته تقریبا خوشحال بودند که فضای کشور توانسته به سمت بگیروببند‌های بیشتر در خیابان حرکت کند. همین‌ها تعبیرشان از توییت فضائلی «خنجرزدن از پشت» بود. در ابتدا تلاش کردند تا آن را بی‌اثر کنند. برخی گفتند: «امکان ندارد تذکری در این شرایط داده شود». برخی گفتند: «این نظر شخصی فضائلی است و ربطی به رهبری ندارد»؛ اما اکانت رسمی رهبری در توییتر با بازنشر توییت فضائلی، پیام دوم را به آنها منتقل کرد. باوجوداین باز هم عده‌ای آن را نپذیرفتند. سایت رجانیوز وابسته به برادر داماد ابراهیم رئیسی با انتشار توییت دو سال قبل مهدی فضائلی این شائبه را ایجاد کرد که او از حرف‌های خود برگشته است؛ اما فضائلی بار دیگر با اشاره به اینکه توییت مربوط به دو سال قبل است، صحت توییت قبلی را تأیید کرد. با این حال واکنش‌ها به سرعت نور و تنها کمتر از یک روز پشت سر هم اتفاق افتاد.
‌خنجر از پشت زدن
با انتشار توییت فضائلی شبکه ایتا و ویراستی که کاربران آن از جریان انقلابی هستند، حمله به فضائلی را آغاز کردند. مهدی سلحشور مداح مشهور تهرانی در شبکه ویراستی نوشت: «جهت اطلاع امت حزب‌الله. قطع به یقین می‌گویم سلوک حضرت آقا تضعیف سرباز در میدان نیست، تذکری هم لازم باشد به خود فرمانده می‌دهند». همین خط از طرف دیگر افراد این جریان نیز تکرار شد. مهدی جمشیدی که در میان رادیکال‌ها از محبوبیتی برخوردار است، در ویراستی خود مشخصا از عبارت «خنجر‌زدن از پشت» استفاده کرد:‌ «شما هر فهمی مصداقی‌ از نوشته عضو منتسب به دفتر رهبری داشته باشید، او می‌تواند آن را انکار کند و بگریزد؛ چراکه خبرش، عاری از صراحت و شفافیت است. کارکرد و نتیجه این نوع روایت‌سازی رسانه‌ای، «اختلاف‌افکنی در جبهه انقلاب» و «تنفس مصنوعی دادن به جریان اباحه‌گری» است. آری، باز هم از پشت، خنجر زدند». مابقی حرف‌ها و حملاتی که به فضائلی شد (و تا سر‌حد تکفیر و نفوذی‌خواندن او آن را به پیش برده بودند)، قابل انتشار نیست؛ اما نکته مهم این بود که کیهان نیز همین خط را دنبال کرده بود.
‌جاماندن کیهان از قافله دولت
کیهان که ظاهرا از رفتار دولت بی‌خبر بود، در سرمقاله روز یکشنبه خود به فضائلی حمله کرد و از او سؤال کرد: جناب ایشان از کدام جایگاه می‌فرمایند: «‌به‌تازگی برخی مسئولان به‌ دلیل کارهای بی‌قاعده تذکر دریافت کرده‌اند‌؟!». شریعتمداری به او یادآور می‌شود که او سخنگوی بیت رهبری نیست: «آنچه جناب‌عالی به حضرت آقا نسبت داده‌اید، اولا با نظر صریحا اعلام‌شده حضرت ایشان مغایرت دارد... . بیت رهبر معظم انقلاب «‌سخنگو‌» ندارد و چنانچه تذکری ضرورت داشته باشد، مستقیما و با ذکر مأخذ از سوی دفتر معظم‌له (آقایان گلپایگانی و حجازی‌) به اطلاع مخاطبان آن، اعم از مسئولان یا مردم می‌رسد. توضیح آنکه بیت معظم‌له حتی از به‌کار‌گیری واژه «‌یک مقام آگاه‌» نیز به‌شدت پرهیز می‌کند! از‌این‌روی نظری که جناب‌عالی به حضرت آقا نسبت داده‌اید، خارج از روال یاد‌شده و از جانب شما، دور از انتظار بوده است» (کیهان، یکشنبه 2 اردیبهشت 1403).
‌عقب‌نشینی ممنوع
جریانی که از وقایع روزهای اخیر در خیابان بسیار خرسند بود و حتی انتشار تصاویر کتک‌خوردن و برخوردهای خشن را که موجب تذکر مسئولان شده، هم درست می‌دانست، بلافاصله یک جلسه با تعداد زیادی از چهره‌های خود برگزار کرد. اعضای برجسته این نشست که نشان‌دهنده نوع تفکر آنهاست، عبارت بودند از:‌ صادق کوشکی، مهدی جمشیدی، روانبخش، خانم طالبی‌دارستانی، روح‌‌الله مؤمن‌نسب و کامران غضنفری. البته تنها مسئله این نشست بحث توییت فضائلی نبود؛ بلکه آنها اساسا با اجرائی‌شدن قانون حجاب مجلس که دست آنها را در برخوردهای خشن خیابانی می‌بندد، مخالف بودند. ا‌زهمین‌رو در پوستری که از نشست خود منتشرکردند، به‌صراحت این‌گونه اشاره شده بود:‌ «لایحه فعلی حجاب، رسمیت‌بخشی به حجاب غیرشرعی و بازگشت به دوران تاریک پهلوی است». آنها یکی از اهداف برگزاری این نشست را «ضرورت بررسی پیامدهای حذف پلیس و بسیج مردمی، از فرایند برخورد با فتنه و توطئه کشف حجاب در متن لایحه» دانسته و در نشست خود به بررسی آن پرداختند. اما ظاهرا غافل از این بودند که دولت تمایلی ندارد تا به این بهانه وارد تقابل با مجلس از یک سو و حاکمیت از سوی دیگر شود. از‌همین‌رو دو نشانه را در رسانه‌های خود منتشر کردند تا پیام را به این افراد منتقل کرده باشد. اول: یادداشتی که رجانیوز منتشر کرد و خبر از اختلافات در درون دولت داد. دوم:‌ یادداشت مدیرمسئول تازه منصوب‌شده روزنامه ایران که تأیید می‌کرد دولت، توییت مهدی فضائلی را تأیید می‌کند و تعبیر خنجر از پشت درست نیست.
‌خبر رجانیوز درباره اختلافات در دولت
رجانیوز در یادداشتی که تیتر آن «رمزگشایی از حرکت ناپخته در مسئله حجاب» بود، به برخی از اعضای دولت (که هنوز نام آنها برده نشده) هم حمله کرد و نوشت:‌ «به موازات، تلاش‌های گسترده‌ای علیه لایحه/قانون حجاب به‌ویژه در پیام‌رسان ایتا به‌عنوان محل توزیع محتوای بخشی از بدنه انقلابی شدت می‌گیرد. نقش‌آفرینی برخی افراد که بر‌خلاف تأکیدات صریح مقامات عالی دولت، همچنان در برخی دستگاه‌های دولتی نقش‌آفرین هستند، حساسیت موضوع را مضاعف می‌کند». در ادامه نیز صراحتا در مقابل رفتارهای بد با مردم و نشستی که قرار بود برگزار شود، موضع‌گیری کرد:‌ «مهم‌ترین محور این تلاش‌ها، طرح این ادعاست که لایحه حجاب قرار است طرح نور را تضعیف کند و دست متخلفان را برای هنجارشکنی باز کند. فارغ از کذب/نادرست بودن چنین ادعایی، ایجاد و برجسته‌سازی رقابت کاذب میان لایحه حجاب و طرح نور، مانند برخی اجتماعات و رفتارهای میدانی نادرست، بخشی از طراحی ناپخته‌ای است که سعی دارد بدنه جریان انقلابی را در مسئله حجاب نسبت به دولت و در لایه بعد، کل حاکمیت بدبین کند». حرف رجانیوز درست است. آنها در این زمینه «تحلیل» نکردند؛ بلکه خبر دادند که برخی در بدنه دولت برای دولت مسئله‌آفرینی می‌کنند. البته ممکن است با این حرف دولت هم متهم به «خنجرزدن از پشت» شود؛ با این حال باید حرف رجانیوز را به‌عنوان یک خبر از اختلافات درونی دولت تأیید کرد. پیش‌تر هم در «شرق» به بهانه مسائل پیش‌آمده در نوروز امسال، نوشته بودیم که رفتارهای رئیسی باعث «تضعیف نهاد دولت» می‌شود و از این رهگذر آن کسی که بیش از همه ضرر می‌کند، خود ابراهیم رئیسی است که از سوی جریان خودی «هیچ‌انگاری» می‌شود. («شرق»، ضعف نهاد دولت، 15 فروردین 1403).
‌جاخالی‌دادن دولت از رفتارهای رادیکال‌ها
دومین نشانه، یادداشت احسان صالحی، سرپرست جدید مؤسسه ایران، بود. او که به هسته اصلی دولت نزدیک است، به‌تازگی جانشین حسن روزی‌طلب شده که گفته شد با دفتر رئیس‌جمهور اختلاف داشت. صالحی در یادداشت خود ضمن تأیید خبر تذکر رهبری، به تذکر مقامات دولت هم در این زمینه اشاره کرده است:‌ «براساس‌این در کنار تذکر رسانه‌ای‌شده رهبر انقلاب، خبر تأییدشده حاکی است که در هفته گذشته، رئیس‌جمهور نیز در پی دریافت گزارش‌هایی از برخی برخوردهای نامناسب، تذکرهای مؤکدی به دست‌اندرکاران این امر داده و تأکید کرده است هرگونه اقدام در این زمینه باید کاملا در مدار قانون باشد».
‌2گانه طرح نور یا قانون حجاب؟
واقعیت این است که افراطی‌ها جز به بازگشت دوباره «اقتدار کمیته‌ای» دهه 60 راضی نیستند. آنها اجرائی‌شدن طرح نور را که طی آن با شدت با مردم برخورد شد، مناسب می‌دانند. حتی از انتشار تصاویر آن ناراحت نیستند و معتقدند که می‌تواند «ترس بازدارنده» ایجاد کند. ازهمین‌رو هر چقدر دامنه خشونت افزایش پیدا کند، آنها از آن استقبال می‌کنند. در همین راستاست که طرح‌‌هایی مانند قانون جدید حجاب که اتفاقا دامنه برخوردها را گسترده‌تر اما به‌ظاهر نرم‌تر می‌کند، آنها را راضی نمی‌کند. حالا آنها در میانه میدان ماندند و حتی دولت هم سعی می‌کند حساب خودش را از آنها جدا کند. البته با اتکا به اینکه بخشی از مجلس آینده را با نمایندگانی از تهران تسخیر کردند، به افزایش خشونت‌ها در جامعه فکر می‌کنند. اگر در دهه 70 با تقابل قرائت‌های مختلف خاتمی و مصباح‌یزدی مواجه بودیم، حالا دوگانه‌ها به درون جریان دولت هم رسیده است. امروز نزاع بر سر کم و زیاد‌ بودن میزان خشونت است. همین‌جاست که آن عبارت «گوشت‌تلخ»‌بودن اهمیت پیدا می‌کند. در واقع آنها در حال توصیف مانیفست خود بودند.