بزرگنمايي:

اخبار ویژه - نسبت ارزشی چک‌های برگشتی در برخی مناطق کشور بیش از 15 درصد گزارش شده است. براساس آمارهای بانک مرکزی، در استان‌های کردستان، کرمان، هرمزگان و مناطق آزاد، در هر 100 میلیون تومان چک صادرشده، بیش از 15 میلیون تومان با برگشت مواجه شده است.

به گزارش سرویس اقتصادی جام نیـوز ، کمترین درصد چک برگشتی از نظر ارزش، متعلق به استان کهگیلویه ‌و بویراحمد (4/ 6 درصد) بوده است. اما نکته تعجب‌برانگیز این است که از نظر تعداد، بدترین وضعیت در کهگیلویه رخ داده است؛ اتفاقی که خبر از برگشت چک‌های خرد در این استان می‌دهد.
در ماه گذشته بیشترین درصد چک برگشتی از نظر تعداد و کمترین درصد چک برگشتی از نظر مبلغ، در یک استان گزارش شده است؛ استان کهگیلویه‌وبویراحمد. یعنی استان کهگیلویه و بویراحمد از یک طرف بیشترین درصد چک برگشتی(5/ 15درصد) از نظر تعداد را داشته و از طرف دیگر، از نظر ارزشی (4/ 6 درصد) بهترین وضعیت را نسبت به استان‌های دیگر ثبت کرده است. در نتیجه در این استان، وفور چک‌های برگشتی به‌دلیل برگشت ارقام خرد بوده است. فارغ از این استان، در کردستان، کرمان، هرمزگان و مناطق آزاد، به ازای هر 100 میلیون تومان چک صادر شده، بیش از 15 میلیون تومان در خردادماه برگشتی گزارش شده است.
ابزار چک
چک ابزاری مهم و قدیمی در صنعت پرداخت کشور به‌حساب می‌آید. تسویه‌های خرد و کلان جامعه از طریق این ابزار، از محبوبیت بالایی برخوردار است. هر چند از این محبوبیت، در سال‌های گذشته به‌دلیل توسعه بانکداری دیجیتال تا حدودی کاسته شده، اما همچنان چک جایگاه ویژه‌ای در نظام پرداخت دارد. آمار چک می‌تواند به تحلیلگران نشان دهد که فعالان اقتصادی تا چه حدی در انجام تعهدات خود موفق بوده‌اند.
هرچه آمار چک‌های برگشتی کمتر باشد، تصویر مطلوبی از فضای اقتصاد کشور خواهد بود و ثابت می‌کند که اختلال در انجام تعهدات فعالان اقتصادی رو به کاهش است. اما اگر آمار چک برگشتی، اعداد بالایی را نشانه بگیرد، می‌تواند نشان دهد که موانعی بر سر فعالان در حال رشد است.
انتظار بر این است که در زمان رکودی، فعالان اقتصادی نیز در ایفای تعهدات خود به مشکل بخورند. هرچند با اتفاقی که در طول 2 سال اخیر افتاده، احتمال کاهش فنی چک‌های برگشتی نیز وجود دارد؛ چراکه سیاست‌گذار پولی هزینه برگشت چک برای صاحبش را افزایش داده و از طرف دیگر، با اقدامات پیشگیرانه، امکان صدور چک ازسوی افراد با سابقه بد را به حداقل رسانده است. این اقدامات فنی و پیشگیرانه در آمار چک هم خودش را نشان داده است.
آمار خرداد
در خرداد 98، در کل کشور بیش از 5/ 6 میلیون فقره چک به ارزش 2/ 84 هزار میلیارد تومان مبادله شد. جالب اینکه مبادله چک هم در تعداد و هم در ارزش، نسبت به ماه دوم سال افت کرد. یعنی یا فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند از ابزارهای دیگری برای پرداخت استفاده کنند یا اینکه، میزان کل مبادلات در اقتصاد کشور با افت مواجه شده است. شدت افت تعدادی (2/ 9 درصد) آهسته‌تر از میزان افت ارزشی (معادل 1/ 15 درصد) بوده است، در حقیقت بیشتر از آنکه از تعداد چک‌های مبادله‌ شده کاسته شده باشد، از ارزش ریالی آنها کاسته شده است.
وضعیت چک برگشتی: در آخرین ماه بهار امسال، در کل کشور 4/ 9 درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای برگشت خورد. این حجم چک معادل 617 هزار فقره بوده که ارزشی در حدود 4/ 9 هزار میلیارد تومان داشته است. از نظر تعداد این حجم نسبت به ماه قبلش معادل 1/ 6 درصد کاهش یافته اما از نظر ارزش، رشد 2/ 1 درصدی رخ داده است. پس دو اتفاق در خردادماه به طور همزمان رخ داده است، نخست اینکه ارزش چک‌ها به صورت کلی افت کرده ولی در کنارش، ارزش چک‌های برگشتی با رشد همراه شده است.
روند بلندمدت: بررسی روند بلندمدت نشان می‌دهد که از نیمه دوم سال گذشته، یک افت محسوس در نسبت چک‌های برگشتی رخ داده است؛ به‌طوری‌که نسبت تعدادی چک‌های برگشتی از 9/ 13 درصد در شهریور 97، به 8/ 8 درصد در اسفند نزول کرد. این نزول در نسبت ارزشی چک‌های برگشتی نیز قابل‌رویت است. از نظر ارزش نیز چک‌های برگشتی از سطح 17 درصد به زیر 10 درصد رسیدند. به زبان دیگر، هم از نظر ارزشی و هم از نظر تعدادی، کمتر از 10 درصد چک‌ها در انتهای سال قبل برگشت می‌خوردند.
این روند در سال‌جاری نیز تداوم یافت، یعنی در هر 3 ماه ابتدایی سال‌جاری، نسبت تعداد چک‌های برگشتی کمتر از 10 درصد بوده است. اما از نظر ارزشی، چک‌های برگشتی قدرت بیشتری در انتهای بهار یافته‌اند؛ چراکه طبق گزارش بانک مرکزی در خرداد 98، معادل 1/ 11 درصد از ارزش چک‌ها برگشت خورده است که بالاترین عدد در سال‌جاری محسوب می‌شود. به بیان دیگر، در خردادماه به ازای هر 100 میلیون تومان چک صادر شده، بیش از 11 میلیون تومان آن برگشت خورده است.
اعداد سرانه: سرانه چک‌ها، از تقسیم ارزش کل چک‌ها به تعداد کل آنها به‌دست می‌آید. ارزش هر چک مبادله شده از نیمه دوم سال قبل، از مرز 10 میلیون تومان عبور کرده بود. اتفاقی که در سال‌جاری تقویت و تمدید شده است.
این مساله می‌تواند ناشی از تورم نقطه‌ای رخداده در فضای اقتصادکلان نیز باشد. ارزش هر چک مبادله شده در خرداد 98 معادل 12 میلیون و 874 هزار تومان بوده است که نسبت به خرداد 97، در حدود 1/ 50 درصد رشد را نشان می‌دهد. جالب اینکه مطابق گزارش مرکز آمار، تورم نقطه به نقطه در خردادماه نیز معادل 4/ 50 درصد بوده است، یعنی مماس با سرانه چک. نکته دیگر اینکه ارزش سرانه هر چک برگشتی با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو شده است.
در حقیقت، برای اولین‌بار ارزش هر چک برگشتی از مرز 15 میلیون تومان در ماه گذشته عبور کرد. در خردادماه از ارزش سرانه چک‌های وصولی، کاسته شد، اما ارزش چک‌های برگشتی روندی عکس طی کرد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که احتمالا چک‌های مبادله‌ای در ارقام بالاتر برگشت خورده‌اند. ارزش هر چک برگشتی در خرداد 98 نسبت به خرداد 97 معادل 6/ 49درصد رشد کرده است.
وضعیت عجیب در یک استان
وضعیت در استان‌ها به چه گونه‌ای است؟ به نظر تغییر محسوسی رخ نداده است، همچنان در استان‌هایی که در ماه‌های گذشته نیز ضریب برگشت چک بالا بوده، در خردادماه نیز این روال تکرار شده است. کهگیلویه و بویراحمد از نظر تعدادی، بیشترین نسبت را داشته است، طوری‌که 5/ 15 درصد از چک‌های مبادله‌ای در این استان با برگشت مواجه شده است؛ یعنی به ازای هر 6 چک صادر شده، یک چک برگشت خورده است.
اما نکته جالبی در مورد این استان به چشم می‌خورد. با اینکه استان کهگیلویه ‌و بویراحمد از نظر تعدادی در وضعیت مناسبی به‌سر نمی‌برد، اما از نظر ارزشی بهترین وضعیت را دارد. مطابق داده‌های بانک مرکزی، درصد ارزشی چک‌های برگشتی در این استان معادل 4/ 6 درصد بوده است که از کل کشور بهتر است. یعنی در استانی که از نظر تعداد، بیشترین احتمال برگشت چک را ثبت کرده، چک‌های برگشت خورده کمترین ارزش را داشته‌اند.
محاسبات نشان می‌دهد که ارزش هر چک برگشتی در این استان معادل 6/ 6 میلیون تومان بوده است، درحالی‌که این عدد برای کل کشور بیش از 15 میلیون تومان بوده است. این اختلاف حاکی از آن است که تحلیل چک‌های برگشتی در این استان، با استان‌های دیگر کمی تفاوت دارد. در این استان چک‌هایی که ارزش پایین‌تر دارند، با احتمال بیشتری برگشت می‌خورند.
چنین رفتاری در آمار چک نشان می‌دهد که بخشی از مردم این استان در تعهدات ارزان خود دچار مشکل شده‌اند که می‌تواند ناشی از وضع بد معیشتی آنها باشد. از نظر ارزشی، نسبت چک‌های برگشتی در استان‌های کردستان، کرمان، هرمزگان و مناطق آزاد بیشتر از 15 درصد بوده است. در این مناطق، وضعیت چک برگشتی در بدترین حالت به‌سر برده و تقریبا به ازای هر 100 میلیون تومان چک صادر شده، بیش از 15 میلیون تومان آن در خطر برگشتی قرار داشته است.

دنیای اقتصاد
2025