بزرگنمايي:

پیام ویژه-متن حاضر گزارش روزنامه ایران می باشد که پیام ویژه بدون موضع گیری در مورد محتوا به نشر آن می پردازد.

باز هم وزارت خارجه زیر ضرب مخالفان دولت رفت؛ این بار بابت مذاکرات حج. مذاکراتی که سازمان حج و زیارت انجام داد اما مخالفان ظریف نتایج آن را به پای وزارتخانه او نوشتند. نتایجی که البته آنها هم صحت نداشتند. یکشنبه شب در یکی از برنامه‌های شبکه افق ادعای پذیرش تقصیر حادثه منا توسط مقامات ایرانی مطرح شد و مخالفان دولت در فضای مجازی خیلی سریع گفتند که این اتفاق توسط وزارت خارجه رخ داده. هر دوی این ادعاها به فاصله کمتر از یک روز توسط نماینده پیشین ولی فقیه در امور حج و زیارت تکذیب شد؛ هم وجود چنین توافقی و هم نقش وزارت خارجه در مذاکرات حج. چیزی که اما در نهایت باقی ماند، اتهام جدیدی بود که به وزارت خارجه وارد شد، بی آنکه عذرخواهی از سوی مخالفان دولت را در پی داشته باشد.
40 ثانیه ادعا، آغاز 24 ساعت حمله به ظریف
یکشنبه شب به یکباره پخش فیلمی 40 ثانیه‌ای از مرتضی رکن‌آبادی، برادر مرحوم غضنفر رکن‌آبادی سفیر ایران در لبنان که در حادثه منا به شهادت رسید، در فضای مجازی سر و صدا به پا کرد. او در برنامه «جهان‌آرا» شبکه افق ادعایی مطرح کرده بود با این جزئیات؛ «مسئولان ما برای اینکه راه حج باز بشود، سال گذشته در عربستان امضا دادند و پذیرفتند که مقصر فاجعه منا ایرانی‌ها بودند.» رکن‌آبادی سپس در واکنش به تعجب مجری این برنامه با تأکید گفت که اسناد این ادعای خود را هم در اختیار دارد و در صورت مقتضی آنها را منتشر خواهد کرد. اولین واکنش‌ها به این ادعا توسط طیف مخالفان دولت انجام شد؛ کسانی که بلافاصله نوک پیکان حمله را به سمت وزارت خارجه چرخاندند و ظریف را مسئول این مذاکرات و امضای پذیرش تقصیر ایران در حادثه منا معرفی کردند. بعد از این البته نوبت چهره‌ها و گروه‌های برانداز بود؛ حالا آنها مدعی بودند که نظام برخلاف آنچه برای مردم می‌گوید، در خارج رفتاری ضعیف دارد و مجبور است تن به خواسته دیگر کشورها و از جمله عربستان سعودی بدهد.
مسئول مذاکرات حج کیست؟
اولین واکنش به این ادعاها توسط خبرگزاری جمهوری اسلامی انجام شد که در مطلبی توضیح داد: «در مذاکراتى که منظور برادر شهید است، وزارت خارجه حتى یک نماینده هم نداشته و بخشى دیگر مسئول و مجرى مذاکرات بوده است.» اما توضیحات کامل‌تر صبح دوشنبه توسط علیرضا رحیمی، عضو هیأت رئیسه مجلس در توئیتر مطرح شد که نوشت: «پس از حادثه حج سال 95 در منا، دکتر ظریف شخصاً گزارش کاملی از اقدامات وزارت امور خارجه به کمیسیون امنیت ملی مجلس ارائه کرد. وزارت خارجه برای احقاق حقوق شهدای منا همه اقدامات ممکن حقوقی و سیاسی را انجام داده است.» نکته مهم توئیت رحیمی این بود که توضیح داد: «سازمان حج و بعثه مسئول مستقیم مذاکرات و توافقات حج در هر سال هستند.» همزمان حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری در توئیتی از مرتضی رکن‌آبادی خواست تا مستندات ادعای خود را منتشر کند. آشنا همچنین خطاب به مدیر شبکه افق نوشت: «آیا در این شبکه راهنمای عملی برای میزبانان برنامه‌های زنده در مواجهه با ادعاهای قابل مناقشه میهمانان وجود دارد؟» مشاور رئیس جمهوری البته ساعاتی پس از این، پاسخ جلال غفاری، مدیر شبکه افق را به سؤالش منتشر کرد که نوشته بود: «اولاً طبق اعلام خبرگزاری جمهوری اسلامی مراد آقای رکن آبادی دولت و وزارت خارجه نبوده است. ثانیاً میزبان، مطابق با پروتکل‌های مرسوم رسانه‌های حرفه‌ای دنیا، به دفعات در برنامه دیشب جهان‌آرا نسبت به ادعای میهمان مناقشه کرده و در پایان برنامه هم صراحتاً اعلام کرد که این نظر شخصی میهمان است و جهان آرا آماده میزبانی از طرف‌های دیگر هم بوده و امکانش را فراهم خواهد کرد.» در این میان عبدالله گنجی، مدیر مسئول روزنامه جوان هم در توئیتر خود خبر داد که در تماس با سخنگوی وزارت خارجه و همین طور شخص محمدجواد ظریف، این دو دخالت وزارت خارجه در مذاکرات حج را تکذیب کرده و توضیح دادند در این روند هیچ دخالتی نداشته‌اند.
واکنش قاضی‌عسکر به ادعای «رکن‌آبادی»
اما اصلی‌ترین بخش توضیحات در این رابطه اظهارات دیروز سیدعلی قاضی‌عسکر، نماینده پیشین ولی فقیه در امور حج و زیارت بود که در گفت‌وگو با «ایسنا» مطرح شد. او کسی بود که بعد از حدود چهار دهه فعالیت در ارتباط با حج از جمله افراد مؤثر و دخیل در مذاکرات حج و به ثمر رساندن آن بوده. قاضی‌عسکر دیروز در واکنش به سخنان رکن آبادی گفته است که «این یک دروغ مسلم است. نه نظام و نه مسئولان نظام هرگز حاضر نیستند عزت‌شان را با هیچ‌ چیزی معاوضه کنند. در این چند سال حج بحمدالله با عزت انجام شده است، دقیقاً ضد آن چیزی که ایشان (رکن‌آبادی) اظهار کرده‌ است.» به گفته قاضی عسکر «در تفاهمنامه‌ حج ایران و عربستان دقیقاً ذکر شده است که مسأله منا باید روشن شود و حقوق شهدا باید داده شود، آن‌ها (عربستان) هم آن را امضا کرده‌اند. ایشان (مرتضی رکن‌آبادی) در این‌باره فقط ادعا کرده و هیچ‌گونه مدرک معتبری در اختیار ندارد.»
نماینده پیشین ولی فقیه در امور حج و زیارت تأکید کرده که «با توجه به اینکه ایشان (مرتضی رکن‌آبادی) مسئولان نظام را متهم کرده به نظر می‌رسد شبکه افق باید پاسخگو باشد که چطور چنین اتهامی منتشر می‌شود اما نظر مسئولان نظام پرسیده نمی‌شود؟ ایشان متأسفانه در این مدت حرف‌های ضعیف زیاد زده است، لیکن مسئولان محترم رسانه باید مراقب باشند با این حرف‌های بی‌اساس عزت کشور را خدشه‌دار نکنند.» قاضی‌عسکر درباره «اسناد و منابع موثقی» که رکن‌آبادی مدعی شده به استناد آن‌ها چنین اظهار نظری داشته، گفته است: «قطعاً هیچ سندی ندارند. تفاهمنامه‌ امضاشده در اختیار ما است و قطعاً این حرف نادرست است. تفاهمنامه حج که بین ایران و عربستان امضا شده، کاملاً فکر شده امضا شده و ادعای مطرح ‌شده درباره آن درست نیست.» اما نکته اینجا بود که بخش زیادی از رسانه‌های فارسی زبان خارج کشور که قبل از آن ادعاهای رکن آبادی درباره پذیرش قصور در فاجعه منا توسط ایران را به طور گسترده بازتاب داده بودند، ترجیح دادند در قبال توضیحات قاضی عسکر و تکذیب موضوع توسط او سکوت کنند.
حمید محمدی، رئیس پیشین سازمان حج و زیارت که مذاکرات حج در سال 96 در دوره او انجام شده بود نیز با رد ادعاهای رکن آبادی در اینستاگرام نوشت:«علی‌رغم تلاش عربستان برای مختومه کردن پرونده فاجعه منا، اما با پافشاری طرف ایرانی در مذاکرات مبنی بر اینکه مسئولیت فاجعه منا به عهده طرف سعودی است و باید نسبت به اصل وقوع فاجعه پاسخگو باشد و حقوق شهدا و خانواده شهدای منا را تأدیه کند، از خواست عربستان در مختومه ساختن پرونده جلوگیری شد و در متن توافق تصریح شد که موضوع بررسی فاجعه منا و چرایی وقوع آن و شناسایی مسببین آن تا حصول نتایج روشن استمرار یابد.»

برش
چه کسی پاسخ این اتهام را می‌دهد؟

با این توصیف‌ها به نظر می‌رسد میزان صحت و سقم ادعایی که رکن آبادی مطرح کرده حالا دیگر کاملاً مشخص شده باشد. چیزی که اما به عنوان ته‌نشین این ماجرا باقی مانده، اتهامی دیگر نه تنها علیه وزارت خارجه بلکه علیه نظام سیاسی ایران است. آن هم در شرایطی که با نگاهی ساده به صحنه معادلات می‌شد از همان دقایق ابتدایی طرح این موضوع به میزان صحت و سقم آن پی برد. از جمله اینکه اگر ادعای رکن آبادی صحت داشت باید این سؤال مطرح می‌شد که چرا با وجود چنین توافقی از سوی ایران هنوز سفرهای زیارتی حج عمره در پی این سال‌ها برقرار نشده‌اند. فارغ از این حتی شهروندان عادی هم به دلیل پرداختن مکرر رسانه‌ها بخوبی به یاد دارند که اخبار مربوط به مذاکرات حج همواره توسط مقاماتی چون قاضی عسکر، نماینده پیشین ولی فقیه در امور حج و زیارت و یا رشیدیان رئیس این سازمان اعلام می‌شد. کما اینکه هیچ گاه در اخبار کوچک‌ترین اشاره‌ای به نقش وزارت خارجه در این موضوع نشده بود.