چاپ

اخبار ویژه - احسان سالمی: بعد از 10 سال صدرنشینی «آواتار» در گیشه جهان به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما، بالاخره «انتقامجویان: پایان بازی» محصول مشترک مارول و دیزنی توانست حماسه علمی- تخیلی «جیمز کامرون» را کنار بزند و عنوان پرفروش‌ترین فیلم همه دوران‌ها را به خود اختصاص دهد؛ اتفاقی که نمی‌توان به آن به چشم یک رکوردشکنی ساده در گیشه سینماها نگاه کرد، چرا که در پس رقابت بین فیلم‌هایی با رویکرد فانتزی مثل «انتقامجویان: پایان بازی» و «آواتار» موضوعاتی فراتر از فروش در سینماهای آمریکا و سایر کشورهای جهان نهفته است؛ موضوعاتی که شاید بهترین تعبیر برای آن «رویای آمریکایی» باشد!
ابرقهرمان‌ها از کجا پیدا شدند؟
ابرقهرمان‌ها دقیقا از جایی در اواخر دهه 1930 میلادی در آمریکا پا به عرصه وجود گذاشتند؛ قهرمان‌هایی با قدرت‌های ماورایی که معمولا همچون اغلب انسان‌ها زندگی عادی داشتند. بعدها دنیای تولید ابرقهرمان‌های آمریکایی در سیطره 2 کمپانی «مارول» و «دی‌سی» درآمد تا انبوهی از قهرمان‌های ماورایی راه خود را به دنیای آدم‌های واقعی باز کنند. «انتقامجویان» حاصل تلاش سازندگان فیلم‌هایی با محوریت ابرقهرمان‌هاست برای کنار هم قرار دادن مجموعه‌ای از این قهرمان‌های خیالی در کنار هم و تقابل دسته‌جمعی و تیمی آنها با بزرگ‌ترین دشمنی که تاریخ بشریت تاکنون به خود دیده است؛ تلاشی که در نسخه چهارم این مجموعه فیلم بالاخره سرنوشت نهایی آن مشخص می‌شود. به نظر می‌رسد گذشته از تاکید این فیلم بر عنصر «قهرمانی» و «تقابل خیر و شر»، آنچه باعث شد این فیلم بیش از همه فیلم‌های ابرقهرمانی مشابه فروش داشته باشد، کنار هم قرار گرفتن این ابرقهرمان‌ها و تعیین سرنوشت نهایی مبارزه آنها با دشمن اصلی خود در «انتقامجویان: پایان‌ بازی» باشد.
قهرمان‌های تحت کنترل!
اما با نگاهی به فهرست 10 فیلم پرفروش تاریخ سینما، اولین نکته‌ای که جلب توجه می‌کند، حضور پررنگ فیلم‌هایی با رویکرد فانتزی و البته قهرمان‌محور در میان این فهرست است. فیلم‌هایی مثل «آواتار»، «جنگ ستارگان»، «دنیای ژوراسیک» و «پلنگ سیاه» تنها چند نمونه از این فهرست هستند که قصه‌های قهرمان‌محور همه آنها، به دنیای فانتزی گره خورده است. جالب اینکه اغلب این آثار بنا بر اسناد منتشر شده، با حمایت و دخالت مستقیم نهادهای امنیتی و نظامی آمریکا مثل «پنتاگون»، «سیا» و «اف‌بی‌آی» تولید شده‌اند؛ تا آنجا که «متیو آلفرد» و «تام سکر» در کتاب معروف خود با نام «سینمای امنیت ملی» در پرونده‌ای مبسوط به این موضوع می‌پردازند که نهادهای نظامی آمریکا از جمله «پنتاگون» و «سیا» چگونه روی سناریو و جریان ساخت فیلم سینمایی «آواتار» تاثیر گذاشتند؛ اثری عاشقانه و در ژانر علمی- تخیلی که از 10 سال پیش تا همین روز گذشته لقب پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای جهان را یدک می‌کشید!
نبرد رئالیسم سیاه با فانتزی‌‌ قهرمان‌محور
هر چه سینمای ایران طی چند سال گذشته با اصرار بر اینکه سینما باید آینه جامعه باشد، سعی کرده سراغ ساخت فیلم‌های تلخ اجتماعی و البته عموماً کم‌فروش برود، هالیوودی‌ها با درک صحیح این نکته که سینما می‌تواند محلی برای سرگرمی، رویاپردازی و البته ترویج سبک‌زندگی موردنظر آمریکایی‌ها باشد، با به تصویر کشیدن ابرقهرمان‌های خیالی خود بر پرده سینما، هم از این طریق کسب درآمدی سرشار کرده‌اند و هم آرمان هالیوود را که همان «رویای آمریکایی» است، ترویج می‌کنند. نکته جالب‌تر اینکه اساسا هالیوود با استناد به این قهرمان‌های خیالی در حال ساخت هویتی جعلی و البته خوش آب و رنگ برای خود است؛ دقیقا همان کاری که طی چند سال گذشته کره‌ای‌ها با سریال‌های پرشمار خود دست به آن زدند؛ ساختن یک هویت تاریخی جذاب و مبتنی بر عناصر قهرمانی که می‌تواند جای خالی قهرمان‌های واقعی در تاریخ این کشورها را پر کند؛ قهرمان‌هایی آمریکایی یا کره‌ای که نه فقط برای ملت خود، بلکه برای همه مردم جهان نویدبخش خوشبختی هستند.
از این سینمای امید تا آن سینمای امید!
چند سال پیش در روزهایی که حجت‌الله ایوبی سکاندار سازمان سینمایی بود و شعار دولت مستقر هنوز «تدبیر و امید» بود، ایوبی از سینمایی حرف زد که در آن به جامعه امید داده می‌شد؛ سینمایی که ایوبی نام آن را «سینمای امید» گذاشت. البته ایوبی اصرار داشت به هر شکل ممکن فیلم‌های تلخ اجتماعی آن دوره را هر طور که شده به سینمای امید بچسباند ولی واقعیت این است که «امید» طی این سال‌ها کمرنگ‌ترین بخش سینمای ما بوده است؛ رویکردی که اتفاقا سینمای آمریکا با ابرقهرمان‌هایش بارها و بارها سراغ احیای آن رفته است؛ البته امیدی از جنس آمریکایی و قهرمان‌های آمریکایی! قهرمانانی تحت لوای مدیریت جهانی آمریکا که امید به زندگی در آرامش و امنیت را نه فقط برای مردم آمریکا، بلکه برای همه مردم جهان به ارمغان می‌آورند و این درست یکی از رازهای فروش بالای این قبیل آثار است؛ آثاری که حالا تبدیل به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ بسیاری از مردم جهان شده‌اند.