بزرگنمايي:

پیام ویژه - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روزنه‌گشایی و دریچه‌‌سازی در عرصه دیپلماسی رسمی آن‌هم در مراودات و معادلاتی که شامل بر عقبه و سابقه تخاصمی است و موضوع با حساسیت مضاعف و معارضان و مخالفان متعدد و ذینفع مواجهه است، کار سهل و آسانی نیست.
 رضا رئیسی| روزنه‌گشایی و دریچه‌‌سازی در عرصه دیپلماسی رسمی آن‌هم در مراودات و معادلاتی که شامل بر عقبه و سابقه تخاصمی است و موضوع با حساسیت مضاعف و معارضان و مخالفان متعدد و ذینفع مواجهه است، کار سهل و آسانی نیست؛ اما به موازات آن زمینه‌ها و عرصه‌ها در حوزه دیپلماسی عمومی کم و فاقد قابلیت نیستند و می‌توان به‌عنوان گزینه‌های بسترساز و جایگزین از آن بهره گرفت و در چارچوب‌ها و معابر و مفرهای خاص پی گرفته شده و منشأ تغییر و تحولات باشند.
اگر بخواهیم مصداق چنین وضعیتی را در روابط بین‌الملل مثال بزنیم، روابط ایران و آمریکا بهترین نمونه است. دو کشوری که از روابط راهبردی و استراتژیک در حکومت قبلی به انقطاع روابط و اشغال سفارت و قطع روابط دیپلماتیک و دشمنی چهاردهه‌ای در حکومت برآمده از یک انقلاب مردمی رهنمون شدند.
در طول همه این سال‌ها غیر از نزدیک به دو سال مذاکرات رسمی دیپلماتیک آن‌هم در چارچوب 1+5، بار مراوده و منازعه، قبض‌وبسط‌ها و فرازوفرودها، در روابط فیمابینی بر مدار دیپلماسی غیررسمی چرخیده است و البته هرچند کم و نادر، اما تلاش‌هایی برای تلطیف نگاه و تغییر فضای تهاجمی-تنازعی در هر دو اردوگاه مورد امعان‌نظر بوده است. البته که این غیر از مذاکرات غیررسمی و مراودات غیرعلنی و یا چندجانبه و باواسطه‌ای از ماجرای مک‌فارلین گرفته تا مذاکرات بغداد یا تبادل پیام‌ها و جلسات محرمانه گاه‌وبی‌گاه و تبادل پیام‌ها در مسقط و دوحه و… است.
اما اشاره این مقاله به فعل و انفعالات در چارچوب دیپلماسی عمومی است. به‌عنوان مثال سیدمحمد خاتمی پس از حادثه یازده سپتامبر، جزو اولین سران کشورهای جهان بود که این حادثه را تسلیت گفت و ابراز همدردی کرد. یا بیل کلینتون و مادلین آلبرایت چند بار و البته پس از دوران زمامداری به ماجرای کودتای ٢٨مرداد اشاره و نقش تخریبی آمریکا را پذیرفتند و حتی در برهه‌ای عذرخواهی نیز کردند.
در آخرین نمونه هم دولت ایالات متحده آمریکا، ضایعه درگذشت رئیس‌جمهوری ایران را تسلیت گفت. رویکردهایی که فراتر از فضای تخاصمی در عرصه روابط دوجانبه و در قالب دیپلماسی عمومی می‌توانست و می‌تواند نقطه عزیمت و بسترساز تغییر و تحولات در عرصه دیپلماسی رسمی باشد.
از آن جمله است که معاون ارتباطات دفتر رئیس‌جمهوری در شبکه ایکس، نوشت:‌«‌‎رئیس‌جمهور ‎پزشکیان در پیام‌هایی جداگانه به کلیه سران کشورهایی که تولد حضرت مسیح(ع) و سال نو میلادی را جشن می‌گیرند، فرا رسیدن این روزمبارک و آغاز سال2025 را به ایشان و مردم کشورهای‌شان تبریک گفت.»
البته که این رسمی معمول و متداول است که رؤسای‌جمهوری ایران فرارسیدن سال نو میلادی را به سران کشورهای مسیحی تبریک می‌گویند و با یک سرچ ساده چنین پیام‌هایی از سوی محموداحمدی‌نژاد، حسن روحانی و سیدابراهیم رئیسی هم در دسترس است؛ اما این نوشتار سیدمهدی طباطبایی یک تفاوت کوچک با پیام‌های قبلی دارد و آن استفاده از قید«کلیه سران» است.
همگان می‌دانیم که در ادوار قبلی این پیام روتین برای سران کشورهای مسیحی فرستاده می‌شد؛ اما با توجه به قطع روابط رسمی و حساسیت‌های موجود، همگان می‌دانستیم که سران ایالات‌متحده در یک قانون نانوشته شامل آن نمی‌شوند. اما اینکه یک چهره رسمی و کانونی حوزه اطلاع‌رسانی دولت بر خود لازم می‌داند که واژه «کلیه سران» را مورد اشاره و تصریح قرار دهد، در نوع خود جالب‌توجه و شایسته‌تأمل است و استنباط بدیهی و طبیعی آن است که این پیام در خرق‌عادتی آشکار شامل بر ایالات متحده نیز شده است.
از طرف دیگر، با توجه به شرایط خاص این روزها و تغییر و تحولات در دو ساختار سیاسی، حدس و گمانه‌زنی‌های پررنگ در خصوص احتمال مذاکره دو طرف در دولت جدید و نیز پالس‌های چندگانه فرستاده‌شده از دو سوی اقیانوس، می‌توان چنین اقدامی را در راستای «ابتکار عمل» طرف ایرانی و نشان‌دهنده حسن‌نیت آنان ارزیابی کرد و البته در چارچوب پاسخ به پیام تسلیت مداراطلبانه اخیر ایالات‌متحده ارزیابی کرد که می‌تواند حداقل در عرصه دیپلماسی غیررسمی و افکارعمومی در دیوار بلند بی‌اعتمادی و رویکردهای تهاجمی دو طرف خدشه و رخنه ایجاد کند و منجر به اندک تلطیف فضا شود.
هر چه هست؛ اگر تغییر فضا، استراتژی و نیز اتخاذ راهبرد مشخص در خصوص روابط ایران و ایالات‌متحده در دستور کار قرار دارد و لزوم آن فارغ از کنش و واکنش مقامات رسمی طرف مقابل مبتنی بر کنشگری متکی بر اردوگاه خودی حس می‌شود، استفاده از این بسترها و عرصه‌‌های در دسترس و کم‌هزینه که مخاطب اصلی آن هم افکارعمومی جهان غرب است که تحت‌فشار چند ده‌ساله پروپاگاندای ضدایرانی و ایران‌هراسی قرار داشته و دارد؛ باید از کوچک‌ترین فرصت‌ها در عرصه دیپلماسی عمومی در قالب چنین اقدامات و ابتکارعمل‌هایی بهره جست و آن را مورد توجه قرار داد.