پیام ویژه - اکو ایران / صنعت ساختمان در چند سال اخیر رشد قابل توجهی نداشته است. از مهم‌ترین عوامل می‌توان به هزینه بالای ساخت و ساز و نهاده‌های ساختمانی، کاهش تقاضای مردم در بازار مسکن به‌دلیل کاهش قدرت خرید اشاره کرد. به‌طوری‌که، از دوره برجام تا کنون صنعت ساختمان نرخ رشد قابل توجهی نداشته است. همچنین، کاهش ارزش افزوده این صنعت در دوره کرونا، با وجود بهبود از آن شرایط، همچنان جبران نشده است. 
آخرین وضعیت صنعت ساختمان

حجم اقتصاد یا تولید ناخالص داخلی در ایران به دو روش برآورد می‌شود. یکی از این روش‌ها ارزش افزوده است که برابر با مجموع تولیدات کشور در سه گروه «کشاورزی»، «صنایع و معادن» و «خدمات» در یک دوره مشخص است. به عبارت دیگر، حجم اقتصاد از سمت «عرضه» محاسبه می‌شود. بر اساس داده‌های مرکز آمار، حجم حقیقی – اثر تورم از آن گرفته شده – اقتصاد کشور در تابستان برابر با 2 هزار و 838 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به تابستان 1402 حدود 3.4 درصد افزایش یافته است.
نرخ رشد گروه صنایع و معادن در تابستان جاری 4.6 درصد و بخش صنعت 0.8 درصد بوده است. صنعت ساختمان به عنوان زیربخش صنعت می‌باشد که از آن به عنوان یکی از بخش‌های مولد و عامل رشد اقتصادی یاد می‌شود. نرخ رشد این صنعت در تابستان امسال منفی 1.2 درصد بوده است. به عبارت دیگر، ارزش افزوده تولیدی صنعت ساختمان در تابستان 1403 نسبت به تابستان 1402 به اندازه 1.2 درصد کاهش یافته است.
فراز و فرود «ساختمان» در دهه 90
رشد ارزش افزوده صنعت ساختمان از دهه 90 تا کنون نوسانات زیادی داشته به‌طوری‌که، در برخی فصول رشد بسیار قابل توجهی داشته و پس از مدتی کوتاه نرخ رشدی بسیار منفی تجربه کرده است.
نرخ رشد ارزش افزوده صنعت ساختمان در اوایل دهه 90 نوسانات جالب توجهی را داشته است. به‌طوری‌که، نرخ رشد آن در بهار 92 برابر با 79.9 درصد بوده است. به عبارت دیگر، حجم ارزش افزوده صنعت ساختمان در بهار 92 نسبت به بهار 91 حدود 80 درصد رشد داشته است. به دنبال آن، در بهار 93 رشد ارزش افزوده صنعت ساختمان به منفی 19.7 درصد رسیده است.
ارزش افزوده صنعت ساختمان متاثر از قیمت نهاده‌های ساختمانی است. با توجه به آغاز تحریم‌های بین‌المللی در ابتدای دهه 90، تولیدات در این صنعت دچار نوسان شده که می‌تواند از تورم‌ها و محدود شدن واردات نشأت گرفته باشد.
به‌طور کلی، تا میانه دهه 90، هر گونه کاهش رشدی که در برخی فصول وجود داشته، با رشد مثبت دوره‌ای که وجود داشته، کاهش ظرفیت‌ها دوباره پر شده‌اند.

آیا برجام بر صنعت ساختمان تاثیر داشت؟
پس از امضای توافق برجام و ایجاد انتظارات مثبت از چشم‌انداز اقتصاد، دامنه این نوسانات افزایش یافته است. در پاییز 95 رشد صنعت ساختمان به منفی 45.9 درصد رسیده، ولی این نرخ در زمستان 95 به بیش از 120 درصد رسیده و کاهش رشد قبلی را خنثی کرده است.
با خروج آمریکا از برجام، انتظارات مردم از آینده اقتصاد منفی شده و با تشدید تحریم‌ها و افزایش تورم، قیمت نهاده‌های ساختمانی نیز به تبع از سطح عمومی قیمت‌های پیروی کرده و افزایش یافته‌اند. همچنین، واردات نهاده‌های تولیدی نیز دچار مشکل شده و باعث شده دامنه نوسان نرخ رشد صنعت ساختمان کاهش یابد. به‌طوری‌که، بیشترین نرخ رشدی که صنعت ساختمان پس از خروج آمریکا از برجام تجربه کرده 15.8 درصد در پاییز سال 97 بوده است.
ساخت و ساز در رکود عمیق
پس از این دوره، نرخ رشد ارزش افزوده صنعت مسکن از تابستان سال 98 تا تابستان سال 1400 به‌طور متداوم منفی بوده است. مهم‌ترین عامل آن همه‌گیری کرونا بود که حجم معاملات در بازار مسکن را کاهش داده و شرایط ساخت‌وساز و فعالیت در این صنعت را نامناسب کرده بود. همچنین، از عوامل مهم دیگر می‌توان به بالا بودن هزینه تمام شده مسکن و ساخت و ساز اشاره کرد. 
منفی‌ترین نرخ رشدی که صنعت ساختمان در این دوره تجربه کرده منفی 38.4 درصد در پاییز 99 بوده است.به عبارت دیگر، ارزش افزوده حقیقی صنعت ساختمان از حدود 98 همت در پاییز 98 به حدود 60 همت در پاییز 99 رسیده است.
از سال 1400 تا کنون، نرخ رشد این صنعت بسیار کاهش یافته و در دامنه نوسان بسیار محدودی حرکت می‌کند. همچنین، ظرفیت‌های خالی شده‌ای که در دوران کرونا اتفاق افتاده جبران نشده است. از عوامل اصلی این اتفاق می‌توان به مشکلات اقتصادی، افزایش هزینه‌های تولید در صنعت ساختمان، کاهش قدرت خرید مردم و رکود بازار مسکن اشاره کرد.
به‌طورکلی، نرخ رشد ارزش افزوده صنعت ساختمان تا پایان توافق برجام، دامنه نوسان بزرگ‌تری نسبت به الان داشته و هر موقعی که نرخ رشد منفی تجربه کرده، با رشد مثبت در دوره‌های بعدی آن را جبران کرده است. پس از بهبود از شرایط کرونا، بالاترین نرخ رشدی که این صنعت تجربه کرده 6.5 درصد بوده است.