پیام ویژه - خراسان /بررسی ها نشان می دهد با فراهم شدن سازو کار بازار ارز تجاری، 2 تحول مهم و جدید یکی در صادرات ایران به روسیه و دیگری در تجارت خارجی کشور رقم خواهد خورد. 
 تجارت خارجی ایران و روسیه اگر چه در سال های اخیر روند ملایم رو به رشد داشته، اما رقم آن از 3 میلیارد دلار فراتر نرفته، ضمن این که واردات ایران از روسیه چیزی در حدود دو برابر صادرات به این کشور بوده است. در این حال، رئیس کل بانک مرکزی در نشست خود با فعالان اقتصادی روسیه، ابراز امیدواری کرد راه اندازی بازار ارز تجاری که طی آن روبل نرخ به صورت توافقی کشف خواهد شد، سبب شود بخشی از عدم تعادل تجارت ایران و روسیه شود. اظهارات کارشناسان همچنین از یک تحول مهم دیگر در جریان راه اندازی بازار ارز تجاری و کارکرد آن در تجارت ایران و روسیه خبر می دهد.

به گزارش خراسان، در جریان سفر اخیر رئیس جمهور به روسیه، ضمن امضای معاهده مهم 20 ساله بین دو کشور، سند مهم اقدام مشترک میان بانک های مرکزی ایران و روسیه نیز به امضا رسید. این سند شامل سه سرفصل اصلی به شرح زیراست:
1- امکان اتصال شبکه پرداخت کارتی دو کشور.
2-امکان اتصال پیام رسان های بانکی و بومی دو کشور موسوم به سپام و SPFF
3-استفاده از پول های ملی در تجارت دو کشور (اجرای پیمان پولی دو جانبه)
به نظر می رسد این موارد و به‌خصوص دو مورد پایانی، بر تجارت خارجی دو کشور و به‌خصوص صادرات ایران به روسیه اثر مثبت و مستقیمی خواهند داشت.
صادرات ایران به روسیه نصف واردات!
قبل از هر چیز، بگذارید نگاهی به وضعیت تجارت خارجی ایران و روسیه داشته باشیم. داده های تجاری منتشر شده نشان می دهد که در سال های اخیر، اگر چه وضعیت تجارت خارجی دو کشور رو به بهبود بوده و شیب ملایمی را تجربه کرده است، اما تراز تجاری کشورمان با این کشور به شدت منفی بوده و واردات ایران از روسیه به حدود دو برابر صادرات به این کشور رسیده است.
داده های مذکور همچنین حاکی از این است در شرایطی که کشور ما پتانسیل های خوبی برای تولید کالاهای با ارزش افزوده بالا و صادرات آن دارد، با این حال کماکان میوه و تره بار بیشترین سهم از صادرات ایران به روسیه را با سهمی در حدود 27 درصد تشکیل می دهند و در رده های بعدی، مواد پلیمری و خشکبار با فاصله زیاد قرار دارند.
چرا صادرات ایران به روسیه در حد انتظار نیست؟
موانع مهمی در خصوص تجارت ایران و روسیه و به خصوص صادرات ایران به این کشور عنوان می شود. کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه در این رابطه به 5 مورد اشاره کرده است از جمله: 1-عدم شناخت و تجارت تصادفی: به این صورت که کسانی که خواسته اند در روسیه درس بخوانند، آن جا را بازار خوبی برای برخی کالاها دیده و به تدریج بازار کوچکی ایجاد کرده اند. 2-تزاتریت: ایران حمل و نقل جاده ای، ریلی و دریایی با روسیه دارد که در بخش جاده ای کشورهای واسط مشکلاتی ایجاد کرده اند. 3-مشکلات گمرکی: به عنوان مثال هم اینک در مرز آستارا مشکلات زیادی وجود دارد. البته کشورهای واسط هم نقش دارند. اما لزوم ارتقای توانمندی ها هم اینک احساس می شود. 4-ناوگان حمل و نقل. 5-مشکلات پولی و بانکی.
گلوگاه بانکی و ارزی
از میان موارد فوق، به نظر می رسد، یکی از مهم ترین مسائل تجارت خارجی دو کشور تاکنون، مربوط به حوزه های بانکی و ارزی بوده، موضوعی که رئیس کل بانک مرکزی در نشست خود با فعالان تجاری در روسیه نیز به آن اشاره کرده است. به گزارش بانک مرکزی، فرزین با بیان اینکه یکی از چالش های ما عدم تعادل میان تجارت ایران و روسیه است، گفت: امیدواریم با نرخ جدید توافقی که برای روبل ایجاد خواهیم کرد، بخشی از این عدم تعادل را کاهش دهیم. همچنین در صورتی که تجار با محدودیت هایی در صادرات روبه رو هستند، برای نمونه می توانیم فاینانس کشتی ها را انجام دهیم و با همکاری سایر بخش های اقتصادی محدودیت های مذکور را برطرف کنیم.
وی خاطرنشان کرد: به تازگی بازار جدیدی به اسم بازار ارز توافقی ایجاد کرده‌ایم که در این بازار، نرخ بر اساس توافق صادرکننده و وارد کننده شکل می‌گیرد. وی با بیان این که در حال راه‌اندازی تابلوی روبل در مرکز مبادله هستیم و ریال آفشور روبل را تعریف می‌کنیم تاکید کرد: با همکاری میربیزینس (شبکه کارتی روسیه) در تلاش هستیم که روبل، نرخ جداگانه‌ای بر اساس توافق تجار داشته باشد و مطمئن باشید در این زمینه ظرف یکی دو هفته آینده خبرهای خوبی می‌شنوید و دیگر مشکلی نخواهیم داشت.
برآوردها از رشد صادرات به روسیه در اثر توسعه بازار ارز تجاری
طبق وعده ای که فرزین داده است، با راه اندازی بازار ارز تجاری که در آن، نرخ ارز توافقی ارزهای دوکشور شکل می گیرد، بخشی از عدم تعادل تجاری موجود (کمبود صادرات نسبت به واردات) جبران خواهد شد. علت این مسئله را باید در اقدام برخی شرکت های صادراتی برای دورزدن سیستم بازگشت ارز حاصل از صادرات به دلیل اختلاف بین نرخ ارز رسمی روبل (در سامانه نیما) با قیمت ارز در بازار آزاد بیان کرد. به گزارش ایرنا، میرکریمی نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در مهر امسال گفته است: شماری از شرکت‌های ایرانی در معامله با روس‌ها از سیستم بانکی موجود میان روسیه و ایران استفاده نمی‌کنند و تسویه‌حساب را به واسطه یک شرکت مستقر در کشور سوم و اغلب امارات انجام می‌دهند و دلیل آن هم اختلاف بین ارزش رسمی ارزها در سامانه نیما با قیمت ارز در بازار آزاد ایران است.
این اظهارات نشان می دهد تا قبل از راه اندازی بازار ارز توافقی/ تجاری، کم اظهاری صادرات در بین صادرکنندگان ایرانی به روسیه وجود داشته و از سوی دیگر نرخ های ارز پایین تر در بازار ارز نیما، موجب شده تا به طور کلی انگیزه زیادی در بین صادرکنندگان برای صادرات به روسیه نیز وجود نداشته باشد. با این حال هم اینک و با توسعه بازار ارز توافقی پیش بینی می شود این چالش کمرنگ تر خواهد شد.
وابستگی زیان‌بار تجارت خارجی ایران به درهم کاهش می یابد
گزارش های متعددی تاکنون منتشر شده که نشان می دهد تجارت خارجی کشور اگر چه از مسیر دلار انجام نمی شود، اما به طور غیر مستقیم و از مسیر درهم امارات کماکان به نظام دلار وابسته بوده و بخشی از شوک های ارزی کشور نیز از ناحیه همین وابستگی به درهم است. با این حال، استفاده از پول های ملی در تجارت ایران و روسیه که نام دیگر آن اجرای پیمان پولی دو جانبه بین دو کشور است، امکان کاهش وابستگی به درهم امارات را برای ایران کاهش خواهد داد. به گزارش فارس مجید شاکری اقتصاددان و پژوهشگر مالیه حکمرانی در خصوص عملیاتی شدن پیمان پولی دو جانبه میان ایران و روسیه با نرخ ارز توافقی گفت: در مدل نیما اگر چه کلیت تجارت ایران با CIS (کشورهای مشترک‌المنافع) تراز بود ولی چون صادرکننده با قیمت سقف‌دار حاضر به فروش نبود، ارز صادراتی را به درهم تبدیل می کرد و اصل ارز را به قیمت بازار (می فروخت) و کوتاژ آن را هم در سامانه نیما لاشه فروشی می‌کرد. وی افزود: اما در مدل بازار ارز تجاری عملاً نه خبری از سقف قیمتی و نه امکان لاشه فروشی است. شاکری اظهار کرد: در مدل جدید، پیمان پولی دو جانبه نه یک امر تشریفاتی روی کاغذ بلکه کاملاً روی جفت ارز روبل- ریال و بدون آنکه درهم را لمس کند معنی‌دار است.