بزرگنمايي:

پیام ویژه - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
خبرگزاری بلومبرگ دیروز اعلام کرد، روسیه قصد دارد در مناقشه تهران-‌واشنگتن و مسائلی نظیر برنامه هسته‌ای ایران و پشتیبانی تهران از گروه‌های ضدآمریکایی در منطقه به دولت ترامپ کمک کند. این موضوع فوریه 2025 در تماسی تلفنی میان ترامپ و پوتین مطرح، سپس در مذاکرات ریاض (دوم اسفند 1403) پیگیری شد. مقامات کرملین نیز اعلام کرده‌اند که آماده‌اند هر اقدامی برای تسهیل مذاکرات میان ایران و آمریکا انجام دهند. اما بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران این پیشنهاد را «طبیعی» خوانده و هنوز پاسخی قطعی ارائه نکرده است.
این موقعیت، شرایطی دوگانه را پیش‌رو به وجود آورده است که یا از این موقعیت برای کاهش فشارها بهره‌برداری کند، یا به بازی فرسایش ادامه دهد.
مذاکرات آمریکا و روسیه در ریاض و گزارش بلومبرگ، بار دیگر کارآمدی نظریه‌بازی‌ها در تحلیل سیاسی را به اثبات رساند. با همین رویکرد می‌توان تحولات جدید را بر دو یادداشت پیشین (تله یا تعادل شماره 1916 و پوکر قدرت شماره 1923) تطبیق داد.
بازیگران اصلی و اهداف آنها
ترامپ در پی کسب دستاوردهای دیپلماتیک ازجمله پایان دادن به جنگ اوکراین و تداوم فشار بر چین است. پوتین خواستار کاهش تحریم‌ها و حفظ جایگاه جهانی روسیه است و از این رو آمادگی همکاری با ترامپ است. ایران کاهش فشارهای بین‌المللی و تداوم نفوذ منطقه‌ای را می‌خواهد اما با چالش اعتماد به شرکای خود مواجه است. عربستان کاهش نفوذ ایران و تقویت جایگاه خود به ‌عنوان میانجی منطقه‌ای را در نظر دارد.
اوکراین حفظ تمامیت ارضی و جلب حمایت غرب را می‌خواهد و اتحادیه اروپا حمایت از اوکراین و کاهش تنش‌ها با روسیه را دنبال می‌کند، اما ناچار است اوکراین را سوی توافق با آمریکا سوق دهد.
مذاکرات ریاض: پوکر قدرت
مذاکرات ریاض، آنگونه که در مقاله «تله‌ یا‌ تعادل» پیش‌بینی شده بود، کوششی برای مدیریت تنش‌های جهانی میان دو قدرت بزرگ تلقی می‌شود. غیبت اوکراین و اتحادیه اروپا، هشداری جدی برای ایران به همراه داشت. بنا بر نظریه‌بازی‌ها هنگام شکل‌گیری شکار گوزن میان قدرت‌های بزرگ، کشورهای دیگر ممکن است قربانی توافق‌های پشت پرده شوند. گزارش بلومبرگ این پیش‌بینی را تایید می‌کند. میانجیگری روسیه با تحلیل‌های پیشین هم‌راستاست.
روسیه تحت فشار جنگ اوکراین و تحریم‌هاست و انگیزه بالایی برای معامله با غرب دارد. اما آیا ایران می‌تواند به مسکو اعتماد کند؟ تاریخ روابط دو کشور سرشار از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد روسیه در بزنگاه‌های تاریخی متحدان خود را فدا می‌کند. حال باید پرسید آیا میانجیگری روس‌ها برای ایران فرصتی واقعی فراهم می‌کند؟
سناریوهای پیش‌رو: گزینه‌های ایران
الف) در صورت توافق پنهان میان آمریکا و روسیه (بازی شکار گوزن) احتمالاً فشار بر ایران افزایش می‌یابد. این سناریو، که در مقاله «پوکر قدرت» نیز محتمل‌ترین گزینه دانسته شده بود، به نفع هر دو قدرت بزرگ و همچنین عربستان و اسرائیل پایان می‌یابد. اتحادیه اروپا ناچار اوکراین را به توافق با آمریکا سوق می‌دهد، اما جایگاه خود را تضعیف شده می‌بیند.
ب) ایران می‌تواند امیدوار به تقویت رابطه با مسکو یا چین باشد (بازی شکار گوزن) اما در این صورت باید امتیازات قابل ‌توجهی به آنها بدهد که با توجه به پیشینه تاریخی و شرایط اقتصادی ایران، این گزینه شکننده به نظر می‌رسد.
ج) بازی پیش‌دستانه مذاکره مستقیم ایران با آمریکا: ایران می‌تواند خود وارد گفت‌وگو با واشنگتن شود تا از قرار گرفتن در موضع ضعف جلوگیری کند. این گزینه، گرچه دشوار است و به دلیل بی‌اعتمادی عمیق میان دو کشور احتمال کمتری دارد، می‌تواند فشارها را کاهش و منافع را به نفع ایران افزایش دهد. اتحادیه اروپا در این سناریو با موفقیت اوکراین را به سمت توافق با آمریکا هدایت می‌کند.
تعادل نَش: معامله به نفع آمریکا و روسیه
تعادل نش نقطه‌ای است که هیچ بازیگری با تغییر یک‌جانبه مسیر خود سود بیشتری به دست نمی‌آورد. در این بازی، تعادل نش به احتمال زیاد در سناریوی «معامله آمریکا و روسیه» قرار دارد. در این حالت، آمریکا به دستاورد دیپلماتیک دست می‌یابد، روسیه از فشار تحریم‌ها می‌کاهد و عربستان و اسرائیل نیز از تضعیف نفوذ ایران بهره می‌برند. ایران و اوکراین در این سناریو زیان می‌بینند، اما به تنهایی توان تغییر بازی را ندارند. این تعادل، نشان می‌دهد که بدون اقدامی هوشمندانه، ایران در موقعیتی شکننده قرار می‌گیرد.
میانجیگری مسکو یا رولت روسی
در صورت تحقق معامله میان آمریکا و روسیه، تهران یا با تحریم‌های جدید، فشارهای اسرائیل و کاهش نفوذ منطقه‌ای مواجه خواهد شد و تکیه بر اتحاد با روسیه نیز ممکن است به ناکامی منجر شود، زیرا مسکو در گذشته نشان داده که منافع خود را بر هر چیز دیگری ترجیح می‌دهد؛ یا به سمت مذاکره با آمریکا می‌رود؛ گزینه‌ای دشوار اما بالقوه، که با سیاست کنونی ایران سازگاری ندارد. تهران تا مرداد 1404، که مهلت فعال‌سازی اسنپ‌بک به پایان می‌رسد، باید راهی هوشمندانه بیابد تا از این بازی پیچیده سربلند بیرون آید، در غیر این صورت ممکن است قدرت‌های بزرگ علیه ایران قدم بردارند. تحلیل علمی مبتنی بر نظریه بازی‌ها نه‌فقط روندها را پیش‌بینی می‌کند، بلکه راه‌های برون‌رفت از بحران را نیز نشان می‌دهد و سیاست‌گذاران را از تکیه بر گمانه‌زنی‌های بی‌پایه بازمی‌دارد.
بازار