بزرگنمايي:

پیام ویژه - روزنامه سازندگی / «تبعات خودتحریمی» عنوان یادداشت روز در روزنامه سازندگی به قلم سیدحسین مرعشی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در شرایطی که ایران سال‌هاست از‌ تحریم‌های بین‌المللی رنج می‌برد، موضوع «خودتحریمی» به‌عنوان یکی از جلوه‌های پرخسارت مدیریت داخلی کشور مطرح شده است. این پدیده، که به‌نوعی ناشی از سیاست‌های داخلی و تصمیم‌گیری‌های نابخردانه در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی است، باعث شده تا کشور حتی بدون نیاز به فشار خارجی، خود را از منابع و فرصت‌های بین‌المللی محروم کند. این مساله در دو بعد اصلی قابل بررسی است: تبعات خودتحریمی در حوزه نخبگان و مدیریت کشور و تبعات آن در عرصه اقتصادی و مالی.
یکی از مهم‌ترین مصادیق خودتحریمی، حذف نخبگان و افراد متخصص از ساختارهای حکومتی و بنگاه‌های اقتصادی است. در سال‌های اخیر به بهانه قوانینی مانند قانون کانون کتاب، قوانین مربوط به پست‌های 70 درصدی و سایر مقررات مشابه، بسیاری از افراد صلاحیت‌دار از نقش‌آفرینی در نهادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی محروم شده‌اند. این محدودیت‌ها به ‌صورت مستقیم و غیرمستقیم باعث شده تا کشور از ظرفیت‌های بالقوه خود برای مدیریت بحران‌ها و ایجاد تحول در سطح نظام استفاده نکند. به‌ عنوان مثال در مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری، که از نهادهای کلیدی نظام هستند، عدم حضور افراد متخصص و با سابقه به ‌دلیل محدودیت‌های قانونی و سیاسی، کیفیت تصمیم‌گیری‌ها را تحت‌الشعاع قرار داده است. همچنین در سطح بنگاه‌های اقتصادی بزرگ، حضور مدیرانی که صرفاً براساس وفاداری‌های سیاسی انتخاب شده‌اند، به‌جای تخصص و تجربه، باعث شده تا این بنگاه‌ها نتوانند به ‌طور موثر در عرصه بین‌المللی رقابت کنند. این رویکرد نه‌ تنها باعث کاهش کارایی در داخل کشور شده بلکه به‌ صورت غیرمستقیم باعث تشدید فشارهای خارجی نیز شده است. زیرا در شرایطی که جامعه بین‌الملل به دنبال مذاکره و تعامل با ایران است، عدم وجود نخبگان صلاحیت‌دار در سطح تصمیم‌گیری مانع از ایجاد اعتماد متقابل می‌شود. یکی دیگر از جلوه‌های خودتحریمی، تصمیم‌گیری‌های نادرست در حوزه اقتصادی است. در شرایطی که آمریکا و سایر کشورها، ایران را از دسترسی به منابع ارزان و شبکه‌های مالی بین‌المللی محروم کرده‌اند، ایران به‌ جای اینکه به دنبال راهکارهایی برای کاهش این فشارها باشد، با تصمیم‌گیری‌هایی نظیر عدم پیوستن به سیستم (FATF گروه اقدام مالی) خود را از دسترسی به منابع مالی جهانی دور کرده است. این تصمیم، که به ‌ظاهر برای حفظ امنیت ملی و مقاومت در برابر فشارهای خارجی گرفته شده است، در عمل باعث شده تا بانک‌های ایرانی از شبکه‌های بین‌المللی جدا شوند و کشور نتواند از تسهیلات مالی و اعتباری لازم برای توسعه اقتصادی استفاده کند. این موضوع به‌ ویژه در شرایطی که ایران به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش صادرات غیرنفتی است، ضربه‌ای سنگین به اقتصاد کشور وارد کرده است.
علاوه بر این، عدم پیوستن به FATF باعث شده تا بسیاری از کشورهای دوست ایران نیز در همکاری‌های اقتصادی با کشور تردید کنند. زیرا این کشورها نیز تحت فشارهای بین‌المللی قرار دارند و نمی‌توانند با یک کشوری که از استانداردهای مالی جهانی تبعیت نمی‌کند به ‌راحتی همکاری کنند. در این میان مجمع تشخیص مصلحت نظام به‌ عنوان یکی از نهادهای کلیدی در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک کشور، نقش مهمی در حل این چالش‌ها دارد. اطلاعات موجود نشان می‌دهد که در کمیسیون‌های مربوطه مجمع، پیشنهاداتی برای رفع برخی از موانع خودتحریمی به تصویب رسیده است. اما متاسفانه به ‌نظر می‌رسد که اختلافات داخلی و لشکرکشی‌های سیاسی در مجمع، باعث شده تا این تصمیمات به مرحله اجرا نرسند. به‌ عنوان مثال، موضوع پیوستن FATF و به طور مشخص پالرمو و CFT که به‌ عنوان یکی از راهکارهای کاهش فشارهای اقتصادی مطرح شده بود با مخالفت جناح‌های مختلف در مجمع مواجه شده است. این درحالی است که اگر دولت و مجمع بتوانند با رویکردی وفاق‌محور و با شجاعت از این فضاسازی‌ها عبور کنند، می‌توانند بخشی از مشکلات خودتحریمی را حل کنند. در اینجا باید به سیاست‌های آقای جلیلی و نقش او در ادامه این رویکردهای خودتحریمی اشاره کرد. آقای جلیلی که در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1400 شرکت کرده بودند با وجود حمایت‌های گسترده با اختلاف قابل توجهی شکست خوردند. این شکست نشان‌دهنده تمایل مردم به تغییر رویکردهای سیاسی و اقتصادی است. اما متاسفانه به‌جای تسلیم رای مردم و پذیرش این واقعیت، ایشان و جناح مرتبط با آنها همچنان به سیاست‌های خود ادامه داده‌اند. اگر آقای جلیلی و دیگر مقامات کشور بتوانند با شجاعت از این فضاسازی‌ها عبور کنند و به رای مردم احترام بگذارند، می‌توانند عزت خود را نزد مردم افزایش دهند. این امر نه ‌تنها به نفع خود ایشان بلکه به نفع کل نظام خواهد بود. زیرا در شرایطی که ایران به دنبال مذاکره با جامعه بین‌المللی و کاهش فشارهای اقتصادی است، نیاز به یک رویکرد واقع‌گرایانه و مبتنی بر اعتماد عمومی دارد.‌ لذا خودتحریمی به‌ عنوان یکی از چالش‌های اصلی ایران، ناشی از تصمیم‌گیری‌های نادرست در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی است. برای غلبه بر این چالش‌ها، نیاز به تغییر رویکردها و ایجاد وفاق در داخل کشور وجود دارد. اگر مجمع تشخیص مصلحت نظام و دیگر نهادهای کلیدی بتوانند با شجاعت از فضاسازی‌ها عبور کنند و به رای مردم احترام بگذارند، می‌توانند بخشی از مشکلات خودتحریمی را حل کنند و کشور را به سمت توسعه و پیشرفت هدایت کنند. دولت و نهادهای کلیدی باید به‌ جای تمرکز بر فضاسازی‌ها و اختلافات داخلی به دنبال ایجاد اجماع ملی برای حل مشکلات اقتصادی و سیاسی باشند. این امر نه‌ تنها به کاهش فشارهای خارجی کمک می‌کند بلکه باعث افزایش اعتماد عمومی به نظام نیز خواهد شد.