چاپ

پیام ویژه - اعتماد / « سیاست‌ها و الگوهای رفتار ایرانی » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته علی آهنگر است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
آینده نظام جهانی، چونان گذشته بر سه محور انرژی، تولید کالا و مسیرهای حمل و نقل می‌چرخد. در اولین سال‌های قرن بیستم، بشر با جلوه صرفا گرمابخشی انرژی یعنی هیزم، فضولات حیوانی و این اواخر زغال‌سنگ خداحافظی کرد و روی به سوی انرژی حرکت و روشنایی یعنی نفت نمود. اینک در قرن بیست ‌و یکم بشر می‌خواهد خود را از آلودگی انرژی‌های فسیلی وارهاند و حرکت، روشنایی و زندگی را در انرژی‌ها پاک و بدون آلودگی تداوم بخشد.
خطوط اصلی و کلی آینده نظام جهانی در نشست 2023 بیست کشور صنعتی در دهلی‌نو در شهریور ماه گذشته ترسیم شد‌. در این نشست توافق شد که جهان با تکیه بر اصل گذار انرژی، به دو قطب تولید و مصرف تقسیم شود. از این رو تا زمانی که تکلیف انرژی آینده با قطعیت روشن نشود، آینده نظام جهانی هم به درستی شکل نخواهد گرفت، اما قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان تصمیم گرفته‌اند همزمان با کنکاش و جست‌وجو برای یافتن انرژی مطلوب آینده، دو قطبی تولید و مصرف کالا و مسیرهای اصلی حمل و نقل را ترسیم و تحکیم بخشند. بدین‌سان، آینده نظام جهانی مبتنی بر اقتصاد و انرژی این‌گونه خواهد بود که هندوستان به ‌جای چین به کارخانه تولید کالاهای مصرفی جهان تبدیل می‌شود و کریدور عرب‌مد مسیر حمل و نقل و انتقال کالا از قطب تولید به مقصدهای مصرف خواهد بود. اگر آینده نظام جهانی را به گونه‌ای که بیان شد، بپذیریم آنگاه می‌توانیم سیاست‌ها و الگوهای رفتار ایرانی را نیز در این عرصه روشن‌ سازیم. نخست باید سری به بخش انرژی بزنیم. هر چند جهان با شتاب برای یافتن انرژی پاک، پایدار، ارزان و در دسترس با جدیت تلاش می‌کند، اما دستیابی به این هدف چندان دور است که بشر توافق نموده است تا چندین ده سال آینده همچنان گاز را محور اصلی دوران گذار انرژی قرار دهد. پس آینده نظام جهانی در بخش انرژی همچنان گاز خواهد بود. حال باید ببینیم سیاست و الگوهای رفتار ایرانی در این بخش چگونه باید باشد. ایران بعد از روسیه دارای دومین ذخایر گازی بزرگ جهان است.
میدان گازی پارس جنوبی درحالی در میانه آب‌های خلیج‌فارس می‌درخشد که همسایه جنوبی به تازگی مخازن تازه‌ای را در این میدان کشف کرده است. کشفی که می‌تواند در آب‌های ایران نیز ریشه‌دار باشد. به عبارت دیگر، در صورتی که ایران نیز به فعالیت‌های اکتشافی خود در گوشه‌های این میدان ادامه دهد، دور نیست که به مخازن جدیدی دست پیدا کند و میزان ذخایر این ماده حیاتی را بیش از پیش افزایش دهد. ولی مشکل اساسی ایران در زمینه گاز مساله افزایش تولید و صادرات آن است. لزوم نقش‌آفرینی ایران در بازار جهانی گاز علاوه بر افزایش تولید، ضرورت دستیابی به صنعت گاز مایع یا ال‌ان‌جی است. امیدواری این است که ایران با برطرف کردن موانع، هر چه سریع‌تر بتواند بر میزان تولید خود، وفق برنامه هفتم توسعه و حتی بیش از آن بیفزاید و با پیشرفت در صنعت ال‌ان‌جی بتواند به بازیگری فعال در صحنه اقتصاد مبتنی بر گاز جهان، در کنار قطر، استرالیا، امریکا و روسیه تبدیل شود. در نظام آینده جهان، آنچنانکه در نشست جی20 توافق شد، هند به کارخانه تولید انواع کالاهای مصرفی بدل می‌شود. بدون شک ایران می‌تواند در تعامل با هندوستان عهده‌دار تولید بخش‌هایی از یک محصول نهایی موردنیاز جهان شود. گاه تولید بخش‌هایی از یک کالا از تولید نهایی آن محصول مهم‌تر است. به عنوان مثال، ایران با دراختیار داشتن معادن عظیم مس، سنگ‌آهن و فولاد می‌تواند به کار تولید بخش‌هایی از کالاهایی بپردازد که برای تبدیل شدن به محصول نهایی، به اجزای مسی، آهنی و فولادی نیاز دارند. بخش مهم و دارای اهمیت ویژه نظام آینده جهانی، مسیرها یا کریدورهای حمل و نقل کالاهای تولیدی است. در نشست جی20 توافق شد که کریدور عرب‌مد مسیری باشد که کالاهای تولید شده از هندوستان را تا دهانه خلیج‌فارس با کشتی حمل کند و از آنجا از طریق امارات و عربستان و با مسیر ریلی به دریای مدیترانه و اروپا حمل شود. سیاست و الگوی رفتار ایرانی در قبال کریدور عرب‌مد این می‌تواند باشد که خود را بخشی از این کریدور نظام آینده جهان قرار دهد، به نحوی که با ایجاد یک انشعاب جنوب به شمال، مسیر عبور کالاهای تولید شده به مقصد آسیای میانه و ترکیه و حتی بخشی از اروپای مرکزی و شرقی از ایران بگذرد. به این ترتیب، ایران با نگاه اقتصادی می‌تواند در هر سه بخش مهم انرژی، تولید کالا و حمل و نقل، بخشی اثرگذار و جدایی‌ناپذیر از آینده نظام جهانی باشد.