چاپ

پیام ویژه - دنیای اقتصاد / «کدام وزارتخانه‌ها تعطیل شوند؟» عنوان یادداشت روز در روزنامه دنیای اقتصاد به قلم مرتضی کاظمی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
این یادداشت را با یک پرسش شروع می‌کنم، حدس می‌زنید چه تعداد سازمان دولتی و حاکمیتی در ایران فعالیت می‌کنند؟ پاسخ به این پرسش شما را حیرت‌زده خواهد کرد؛ بیش از 6هزار سازمان دولتی و حاکمیتی در ایران فعالیت می‌کنند.
در وب‌سایت سازمان اداری و استخدامی کشور آخرین آماری که تا زمان نوشتن این یادداشت درج شده، عدد 6039 است. واقعا وحشتناک و زیاد است. بوروکراسی در ایران توانسته است یک‌تنه به یک مانع مهم برای پیشرفت اقتصادی تبدیل شود. با این مانع چه کنیم؟ پاسخ من این است که هیچ چاره‌ای به جز تعطیلی ضربتی بسیاری از این سازمان‌ها نداریم.

فکر می‌کنم تلاش برای طرح این پرسش که «کدام سازمان‌ها یا وزارتخانه‌ها را تعطیل کنیم» یکی از ضروریات اقتصاد و سیاست در ایران است. متوجه هستم که مقاومت‌ها زیاد است؛ اما همین که چنین سوالی به‌عنوان یک ضرورت مورد توجه قرار گیرد به مرور منشأ خیر خواهد شد. شخصا فکر می‌کنم در مرحله اول، تعطیل کردن نیمی از وزارتخانه‌ها و ده‌ها سازمان دولتی و حاکمیتی قابل بررسی است. در این مملکت حدود 20وزارتخانه داریم که بعضی از آنها تجمیع‌شده چندین وزارتخانه هستند به اضافه انواع و اقسام ستادهای عجیب و شوراهای عالی و همچنین انواع و اقسام نهادهای نظارتی و فرهنگی با زیرمجموعه‌های مفصل که مجموعا میلیون‌ها کارمند را در هزاران ساختمان جای داده‌اند. به این مجموعه، شبه‌دولتی‌ها و خصولتی‌ها را نیز اضافه کنید. هزاران بنگاه و کارگاه و دفتر و دستک با اینکه اسم دولتی ندارند، ولی ابواب‌جمعی دولت یا حاکمیت هستند. همین مساله باعث شده است بودجه عمومی کشور دو بخش داشته باشد؛ بخش ویژه‌ای با عنوان بودجه شرکت‌های دولتی که این بخش خودش داستان مفصل و پیچیده‌ای دارد. تعدادی از سازمان‌ها و ادارات دولتی که بودجه هنگفتی دریافت می‌کنند و البته هزاران کارمند و ساختمان را به خود اختصاص داده‌اند و در واقع مشغول سازمان‌دهی و نظارت بر همین بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی هستند. به نظر می‌رسد اگر اراده‌ای ایجاد شود که دستگاه‌های مانع پیشرفت را به‌صورت ضربتی و سریع تعطیل کنیم، شاید بتوانیم فرصتی ایجاد کنیم تا اقتصاد بتواند برای مدتی از دست کنترل‌گرهای بوروکراتیک نفس بکشد. تصور کنید روزهایی را که دست‌های زمخت بوروکرات‌های مستقر در بعضی وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مزاحم‌ِ اقتصاد نحیف ایران از گلوی اقتصاد ایران برداشته شود. روزی را تصور کنیم که این سازمان‌های مزاحم‌ درجا تعطیل شوند. انتظار دارم در چنین موقعیتی تعدادی از موانع برای کاهش تورم و فقر و همچنین ایجاد رشد اقتصادی، حذف شود.
یک پرسش مهم دیگر باید مطرح شود. اگر روزی روزگاری چنین اراده‌ای برای تعطیلی ضربتی این سازمان‌ها ساخته شود با کارکنانی که در این سازمان‌ها مشغول کار هستند، چه کنیم؟
در پاسخ می‌توان گفت کارمندان این وزارتخانه‌ها و سازمان‌هایی که تعطیل می‌شوند حتی اگر تا زمان بازنشستگی از جیب مردم، مستمری بگیرند همچنان منفعتی قابل توجه نصیب مردم و اقتصاد ایران خواهد شد. چرا؟ یکی از دلایلش این است که اگر این سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها تعطیل نشوند، وقتی کارمندانشان بازنشسته می‌شوند این دستگاه بوروکراسی می‌تواند افراد جدیدی را جایگزین نفرات قبلی کند و این سلسله می‌تواند تا ده‌ها و شاید صدها سال مانع رشد و پیشرفت باشد.
نکته مهم‌تری نیز داریم. درست است که یکی از حداقل خسارت‌های این وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مزاحم، تحمیل صدها هزار میلیارد تومان هزینه و بودجه است، اما منفعت‌های از دست رفته به‌خاطر وجود این سازمان‌های مزاحم‌، هزاران میلیارد دلار هزینه‌فرصت به ما تحمیل کرده، استعدادهای فراوانی را ناامید و همچنین کسب‌و‌کارهای زیادی را سرکوب کرده است. بله؛ علاوه بر کسری بودجه و ایجاد تورم، خسارت‌هایی که این سازمان‌های مزاحم به رشد اقتصادی بالقوه وارد کرده‌اند، چند برابر هزینه‌های مذکور است. در گذشته گاهی سعی شده بود از طریق ادغام وزارتخانه‌ها اصلاحاتی در بوروکراسی انجام شود، اما متاسفانه این تجمیع وزارتخانه‌ها عموما کاری بیهوده و بی‌ثمر بوده است. چاره‌کار، ادغام و تجمیع‌های صوری نیست، چاره اصلی تعطیلی است. خلاصه اینکه؛ به این سوال مهم فکر کنیم: کدام وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های دولتی و حاکمیتی را تعطیل کنیم؟