پیام ویژه - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
توصیه “سخنگوی دولت” به “جلیلی”
![]()
روز گذشته فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در نشست خبری به اظهارات اخیر سعید جلیلی واکنش نشان داد و گفت: هیچ نیازی به سایه نیست، چرا سایه؟ ما که آمادگی شنیدن داریم. نقد مبتنی بر کار کارشناسی است، نقد مبتنی بر واقعیت و داده‌ها و آگاهی است بسیار هم از این موضوع استقبال می‌کنیم. او اضافه کرد: می‌شود در این فضا با شفافیت با ضابطه‌مندی و با الگوهای سیاستی جدیدی که دولت توان شنیدن دارد، گفت‌وگو و موضوعات را حل کرد. اگر واقعاً هر کسی نقد منصفانه‌ای دارد ما می‌شنویم بسیار هم شنوا هستیم.
واکنش سخنگوی دولت به سعید جلیلی به کمی پیش‌تر برمی‌گردد. وقتی او در انتخابات ریاست‌جمهوری 1403 عرصه را به مسعود پزشکیان باخته است، بارها پس از ریاست‌جمهوری پزشکیان از فرصت‌های مختلف استفاده کرده و اعلام آمادگی برای کمک با الگوی دولت سایه کرده است. چندی پیش هم جلیلی در حاشیه هفتاد‌وپنجمین جلسه حکمت سیاسی اسلام در قرآن گفته بود: «دولت سایه یک گفتمان و تفکر است. یعنی هر کسی در حد وسع خودش، سایه به سایه تحولات را دنبال و تلاش کند تا تاثیر مثبت بگذارند. بنابراین، این بحثی که ما بارها خدمت دوستان تحت عنوان دولت سایه عرض کردیم، یعنی هر کسی در حد وسع خودش، سایه به سایه تحولات را دنبال کرده و تلاش کند تا تاثیر مثبت بگذارند». از سعید جلیلی و سخنانش در حاشیه این نشست یک ویدئو منتشر شد و تقریباً اکثر رسانه‌ها سخنان او را ار این طریق شنیده‌اند. او که درحال حاضر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام هم هست، خطاب به دولت چهاردهم می‌گوید که بعضی اوقات شما یک موضوع را بررسی می‌کنید و می‌بینید که دولت کار خوبی را انجام می‌دهد، می‌گویید کار خیلی خوبی است و کمک می‌کنید. گاهی هم می‌بینید که در این یک موضوعی، کار خطایی انجام می‌دهد و براساس استدلال و نگاه‌تان این کار خطاست. آن را بررسی و دنبال می‌کنید. وی افزود:«می‌توانید بگویید، ما این موضوع را بررسی کردیم و این مساله مغایر است. اینکه فرمودید مغایر با چیست، لازمه آن مطالعه است. کل سیاست‌های کلی نظام در یک کتاب در سال 1402 چاپ شده و کتاب قطوری هم نیست. در اینجا سیاست‌های مختلفی که ابلاغ شده و برخی از همین مغایرت‌ها آمده است. همین فرمایشاتی که شما بیان می‌کنید؛ مثلاً با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با سیاست‌های دیگر وجود دارد».
این اولین بار نیست که سعید جلیلی پیشنهاد می‌دهد تا در برنامه‌های دولت دخالت کند. آن هم دولتی که اتفاقاً سرمشق شروع کارش وفاق است. اتفاقاً رئیس‌جمهور همین دولت وفاق اول آذرماه در دیدار با سعید جلیلی به او پیشنهاد کرده تا مسئولیتی مثل استانداری را بپذیرد. آنگونه که عصر ایران منتشر کرده، سیدجمال هادیان در توئیتی نوشت: «امروز مهمان رئیس‌جمهور پزشکیان بودیم. در فرازی نقل به مضمون گفتند: «اخیراً سعید جلیلی را در جلسه‌ای دیدم. دوباره ادعا کرد، برنامه دارد! به او گفتم شما که ادعا داری بیا مسئولیتی مثلاً استانداری یک استان را بپذیر اگر از عهده‌اش برآمدی و موفق شدی دور بعد خودم به نفعت کنار می‌روم». همچنین یک هفته بعد از اعلام اسامی وزرای پیشنهادی کابینه به مجلس و رفت‌وآمد وزرای پیشنهادی به کمیسیون‌ها خبری مبنی بر جلسه جلیلی با جمعی از نمایندگان مجلس و اعضای کابینه دولت سیزدهم منتشر شد، درست یک روز قبل از بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی در صحن علنی. اما جلسه جلیلی با نمایندگان آن هم با محور کابینه پیشنهادی ضرورتی داشت، معلوم نیست.
او حدود 10 روز پیش هم به باشگاه خبرنگاران جوان با بیان اینکه حرف از توافق جدید با غرب اشتباه است با طعنه به مسعود پزشکیان گفت: «برخی به دنبال توافقی جدید هستند، این کار، خطایی بزرگ است». اما موضوع اینجاست که جلیلی و یارانش قصد کمک ندارند و در این چند ماه همواره ثابت کرده‌اند که به جز سنگ‌اندازی و عقده‌گشایی در قبال باخت‌شان در انتخابات هدف دیگری ندارند. از دوستان پایدارچی او در مجلس که از محمدجواد ظریف را اهرمی برای حمله به پزشکیان استفاده می‌کنند تا دعوت فراکسیون پایداری از سعید جلیلی برای بررسی بودجه 1404 به بهارستان و درست همان روز که رئیس‌جمهور برای دفاع از کلیات بودجه سال آینده به صحن علنی آمده بود. به هر حال سعید جلیلی، بنیانگذار دولت سایه و مرد نزدیک‌تر از سایه به پایداری‌ها به دعوت فراکسیون انقلاب اسلامی و درست روز حضور مسعود پزشکیان به آنجا رفته بود. این موضوع که جلیلی و دوستانش تحت عنوان دولت سایه، علاقه زیادی به دخالت در اموری دارند که هیچ ربطی به آنها ندارد بر کسی پوشیده نیست. اما به نظر می‌رسد، آغاز جنگ روانی تندروها علیه دولت، پایانی ندارد.
فرضیه معکوس جلیلی
جلیلی در اولین واکنش‌اش پس از استقرار مسعود پزشکیان در دولت در پیامی خطاب به مردم درباره کابینه پیشنهادی دولت چهاردهم بیان کرد: «امروز وظیفه همه ما این است که به پیشرفت کشور در چهار سال آینده به دولت و به مجلس کمک کنیم. همه مردم باید به دولت کمک کنند تا در چهار سال آینده پیشرفت کشور رقم بخورد». دولت سایه را باید به سعید جلیلی شناخت. او تاکنون و حتی زمانی که دولت محبوبش یعنی دولت ابراهیم رئیسی روی کار بود نیز حتی یک صفحه هم به الگوی دیدگاهی‌اش در این باره عینیت نبخشیده است تا در معرض قضاوت صاحب‌نظران و کارشناسان قرار گیرد. جلیلی که دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایران هم بود و همواره ادعا داشت که از تمام سیاستمداران ایرانی چه در حوزه داخل و چه در حوزه خارجی بیشتر می‌داند، یک بار سال 92 و یک بار سال 1400 و چندمین بار در مناظرات انتخاباتی 1403 سخن گفت و آن‌طور که خودش می‌گوید، هدف او از تشکیل دولت سایه، نظارت بر عملکرد دولت رسمی و ارائه راه‌حل‌های جایگزین برای مسائل مختلف کشور بود. این اقدام جلیلی بیشتر به عنوان یک تلاش برای حفظ حضور و نفوذ در صحنه سیاسی کشور و آماده‌سازی برای آینده‌ای که ممکن است دوباره وارد عرصه رقابت‌های ریاست‌جمهوری شود، تلقی می‌شود.
سعید جلیلی همواره مدعی است که بسیاری از مشکلات با فراگیر شدن آن حل می‌شود. به گفته بانی آن 8 سال است که در عمل کار خود را آغاز کرده. دولت سایه حاصل تفکرات گروه تندرویی به نام جبهه پایداری و در ادامه آن پروژه خالص‌سازانی است که این جریانات به وجود آورده‌اند. آنها معتقدند در هر اموری حتی اگر مسندی نداشته باشند، می‌توانند در سایه امور را پیگیری کنند. کمااینکه جلیلی پس از پیروزی مسعود پزشکیان گفته بود که به او کمک و هر جا که لازم باشد، ورود پیدا خواهد کرد. اما نکته جالب توجه این است که اگرچه پایداری‌ها به عنوان حزبی رسمی از جلیلی حمایت می‌کنند اما تاکنون هیچ‌گونه درخواست و تفویض مسئولیتی از جبهه خطاب به جلیلی مبنی تشکیل دولت سایه مطرح نشده است. این نشان می‌دهد که این جبهه نقش تشکیلاتی محوری و رسمی در تشکیل و حتی ادامه کار دولت سایه ندارد.
هرچند نباید فراموش کنیم که در کل اصطلاح دولت سایه اصطلاحی سیاسی است که معنای مشخصی دارد و نمی‌توان به دلخواه خود آن را تفسیر کرد. دولت سایه در اصطلاح سیاسی، هیات دولتی است که روی کار نیامده است اما با هدف در دست گرفتن کنترل دولت در واکنش به یک حادثه منتظر مانده است. در این نظام‌ها احزاب مخالف با تشکیل یک دولت سایه، وزرا و مسئولان دولت احتمالی خود را منصوب می‌کنند تا ضمن زیر نظر قرار دادن عملکرد حزب حاکم، همواره برای به دست گرفتن قدرت آماده باشد.
سعید جلیلی همواره مدعی بود که بسیاری از مشکلات با فراگیر شدن آن حل می‌شود. به گفته بانی آن 8 سال است که در عمل کار خود را آغاز کرده است. دولت سایه حاصل تفکرات گروه تندرویی به نام جبهه پایداری و در ادامه آن پروژه خالص‌سازانی است که این جریانات را به وجود آورده‌اند. آنها معتقدند در هر اموری حتی اگر مسندی نداشته باشند، می‌توانند در سایه امور را پیگیری کنند. کمااینکه جلیلی پس از پیروزی مسعود پزشکیان گفته بود که به او کمک و هر جا که لازم باشد، ورود پیدا خواهد کرد. اما نکته جالب توجه این است که اگرچه پایداری‌ها به عنوان حزبی رسمی از جلیلی حمایت می‌کنند اما تاکنون هیچ‌گونه درخواست و تفویض مسئولیتی از جبهه خطاب به جلیلی مبنی تشکیل دولت سایه مطرح نشده است. این نشان می‌دهد که این جبهه نقش تشکیلاتی‌محوری و رسمی در تشکیل و حتی ادامه کار دولت سایه ندارد.
هرچند نباید فراموش کنیم که در کل اصطلاح دولت سایه اصطلاحی سیاسی است که معنای مشخصی دارد و نمی‌توان به دلخواه خود آن را تفسیر کرد. دولت سایه در اصطلاح سیاسی، هیات دولتی است که روی کار نیامده است اما با هدف در دست گرفتن کنترل دولت در واکنش به یک حادثه منتظر مانده است. در این نظام‌ها احزاب مخالف با تشکیل یک دولت سایه، وزرا و مسئولان دولت احتمالی خود را منصوب می‌کنند تا ضمن زیر نظر قرار دادن عملکرد حزب حاکم، همواره برای به دست گرفتن قدرت آماده باشد.