پیام ویژه - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محسن صالحی‌خواه| در جلسه دیروز شورایعالی فضای مجازی، رفع فیلتر دو سکوی مهم و کاربردی به تصویب اعضا رسید. بر اساس خبری که از سوی رسانه دولت منتشر شد، مسدودیت دسترسی به گوگل‌پلی و واتساپ به عنوان دو سکوی پرکاربرد خارجی برداشته می‌شود. سایت اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری در تیتر خبر این رویداد، از عبارت «گام نخست» استفاده کرد. گام نخست می‌تواند دو معنا داشته باشد: نخستین گام برای رفع فیلترینگ و اولین گام برای عمل به وعده‌ها.
گردنم را گرو می‌گذارم
یکی از صحبت‌های شاخص مسعود پزشکیان در ایام انتخابات، این بود که گفت: «من گردنم را مقابل حرف‌هایم گرو می‌گذارم.» این جمله هرچند از سوی پزشکیان مطرح شد اما متعلق به او نیست. این جمله برگرفته از حدیث امام علی (ع) است که فرمودند: «گردنم در گرو سخنى است که مى‌گویم و درستى آن را ضمانت مى‌کنم؛ هر کسى با دیده عبرت به سرگذشت پیشینیان و کیفرهایى که بر سر آنان آمده است بنگرد، پرهیزگارى، او را از فرو افتادن در شبهات باز دارد.»
پزشکیان به سبک معمولِ نامزدهای انتخاباتی، به وعده دادن نپرداخت. اما چند مسئله از سوی او و تیمش مطرح شد که قول پیگیری آن را دادند و ما آن‌ها را به عنوان وعده‌های پزشکیان مد نظر می‌گیریم. مقاومت در برابر گشت ارشاد در حدِ توان دولت، رفع فیلترینگ، مذاکرات رفع تحریم‌ها و وفاق ملی. تا اینجای کار به نظر می‌رسد که پزشکیان و تیم او تلاش می‌کنند این مسیر را با وجود سیستم بوروکراتیک پیچیده‌ای که وجود دارد، پیش ببرند. رخ ندادن دعواهای سیاسی را نیز مدنظر قرار می‌دهند.
پزشکیان اواسط آذرماه در گفت‌وگوی تلویزیونی خود راجع به موضوع فیلترینگ گفته بود: «ما در یک ساختاریم و اگر بخواهیم در این ساختار وفاق وجود داشته باشد، طبیعتاً باید سران قوا با هم درباره این موضوع به یک زبان و نگاه مشترک برسند، بعد تازه اگر رسیدند یک شورایی به نام شورای عالی فضای مجازی وجود دارد که در آنجا به رای گذاشته خواهد شد. ما در نشست سران مبتنی بر نظر به سه گزینه در این رابطه رسیدیم که مورد تأیید قرار گرفت، بعد آمدیم در شورا یکسری بازنگری‌های دیگر صورت گرفت، پس از آن هم موضوع را به یک جمع کارشناسی ارجاع دادند که در حال بررسی است.»
پزشکیان همین مسیر را در پیش گرفته و فعلاً گام اول در این حوزه با رعایت پیچ و خم‌های مجازی برداشته شده؛ هرچند انتقاداتی به آن وارد است. در حال حاضر مطالبه رفع مسدودیت سکوهایی مانند یوتیوب، تلگرام و اینستاگرام وجود دارد که اگر این اقدام صورت بگیرد، استفاده از فیلترشکن‌ها به طرز گسترده‌ای کاهش پیدا خواهد کرد.
انتقادهایی که وارد است
خبرگزاری مهر، ظهر دیروز و ساعاتی قبل از برگزاری جلسه شورایعالی فضای مجازی از طرح مرحله‌ی رفع فیلترینگ خبر داد. خبری که تکذیب نشد و بخشی از آن یعنی در دستور کار بودن رفع فیلتر گوگل‌پلی و واتساپ به وقوع پیوست. بخش‌هایی از آنچه مهر منتشر کرد با واکنش‌هایی در میان کاربران فضای مجازی روبه‌رو شد. از جمله این موارد، رسمیت دادن به اینترنت طبقاتی تحت عنوان ساماندهی اینترنت اقشار است؛ طرحی که هربار مطرح شدن آن با واکنش‌های تندی مواجه شده است. اینترنت طبقاتی به این معناست که سطح دسترسی یک استاد دانشگاه با یک فرد معمولی تفاوت خواهد داشت. تا لحظه تنظیم این گزارش واکنشی رسمی از سوی مقامات ذیربط از جمله مدیران وزارت ارتباطات به این موضوع نشان داده نشد.
گام‌های دیگر چیست؟
پزشکیان از طریق شورایعالی امنیت ملی جلوی ابلاغ قانون حجاب را گرفت؛ قانونی که غیر از تندروها، هیچ نیروی سیاسی دیگر حتی اصولگرایان از آن حمایت نکردند. چراکه منتقدان معتقد بودند با اجرای آن قانون، تنش‌های اجتماعی افزایش پیدا خواهد کرد و جامعه درگیر مشکلات فراوانی خواهد شد.
اولین نقد این بود که میلیون‌ها نفر از مردم با اجرای این قانون که در صحن مجلس نیز بررسی نشد و با استفاده از اصل 85 قانون اساسی پشت درهای بسته بررسی شد، تبدیل به قانون‌شکن می‌شدند.
هرچند بحث‌های فراوانی درباره فلسفه قانون و قانون‌گذاری وجود دارد و نقدهای مختلفی به این قانون وارد شده، انتقادهایی نیز به نحوه جلوگیری از آن مطرح شد. چراکه پزشکیان از طریق شورایعالی امنیت ملی وارد شد که اصولاً نباید وارد این مسائل شود اما نکته دیگر این است که چاره‌ای برای دولت باقی نماند. بر اساس آخرین اخبار، دولت برای اصلاح قانون حجاب به مجلس لایحه خواهد داد.
ون‌های گشت ارشاد یا طرح نور نیز اگرچه در خیابان حضور دارند اما خبری از برخوردهای آنان با زنان به گوش نمی‌رسد. پزشکیان در اولین نشست خبری خود (شهریور 1403) در پاسخ به مریم شبانی، خبرنگار اندیشه پویا که راجع به گشت ارشاد صحبت کرد، گفته بود: «هنوز گشت ارشاد اذیت می‌کند؟ قرار نبود دیگر گشت ارشاد اذیت کند. حتماً دوباره پیگیری خواهیم کرد.»
مشخص نیست که چه دستوری از سوی رئیس‌جمهور، شورایعالی امنیت ملی یا شورای امنیت کشور صادر شده است که اکیپ‌های گشت ارشاد به رغم حضور، اقدامی انجام نمی‌دهند. حتی فیلمی که چند روز قبل رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور منتشر کردند، مشخص شد که مربوط به یک سال قبل است. هنوز مشخص نیست که این مسیر به کدام سمت خواهد رفت اما تاکنون قدم‌هایی کوچک در آن برداشته شده است.
محمد قوچانی، روزنامه‌نگار پس از انتشار خبر رفع فیلترینگ این دو سکو نوشت: «اول: حفظ صلح و بازدارندگی ملی و جلوگیری از افتادن در تله صهیونیستی جنگ. دوم: تامل در طرح حجاب با توافق حاکمیت. سوم: آغاز فرآیند رفع فیلترینگ با همین شورای مجازی موجود، و ان‌شاالله به‌زودی چهارم: احیای توافق هسته‌ای، پنجم: اصلاح ناترازی‌ها و ششم: تقویت نهاد انتخابات.»
باز نگه داشتن پنجره دیپلماسی
پیگیری رفع تحریم‌ها، یکی دیگر از وعده‌های پزشکیان بود. شواهد و قرائن نشان می‌دهد که دولت در تعامل با حاکمیت (تا نقطه‌ای که حیطه وظایف و اختیاراتش مشخص می‌کند) مسیر افزایش تنش خارجی را مسدود کرده است. ایران تاکنون وعده صادق 3 را عملیاتی نکرده. هرچند به طور رسمی مشخص نیست که علت این تعلیق چه بوده اما برآیند وقایع از تجاوز اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق تا امروز نشان می‌دهد که درگیر شدن مستقیم و بیشتر ایران در منطقه تنها بستگی به چند حرکت نسنجیده دارد. در کنار آن، ایران به طور جدی بحث آغاز مذاکرات را پیگیری می‌کند. این مسئله در اختیار دولت نیست و به تصمیم حاکمیتی نیاز دارد و آن‌طور که به نظر می‌رسد، تصمیم لازم اخذ شده است.
اولین جلسه گفت‌وگوهای چندجانبه میان ایران و کشورهای تروئیکا به علاوه اتحادیه اروپا اوایل آذرماه در ژنو برگزار شد. اسماعیل بقائی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشور نیز در نشست خبری این هفته خود اعلام کرد که اواخر دی‌ماه جلسه دوم این گفت‌وگوها برگزار خواهد شد.
مقامات وزارت خارجه بر این موضوع تاکید کردند که مذاکره هنوز آغاز نشده چون متنی برای مذاکره و چانه‌زنی وجود ندارد اما گفت‌وگوها برای تبادل نظر و ترسیم چارچوب پیش رو انجام می‌شود.
بیست ژانویه، دولت جدید آمریکا نیز بر سر کار می‌آید و ایران نیز در چند نوبت اعلام کرده پیشنهاد احتمالی ترامپ را بررسی خواهد کرد. مذاکره با ترامپ به خاطر شخص ترامپ منتفی نیست اما عطشی نیز برای آن وجود ندارد که به هر قیمتی مذاکره و توافق صورت بگیرد.
مجموع این تحولاتی که آهسته رخ می‌دهد، نشان‌دهنده آن است که پزشکیان سران دو قوه دیگر و حمایت حاکمیت را با خود دارد. چون مسائل کشور باید حل شود. صرفاً تندروترین عناصر سیاسی در این مسیر ایجاد مانع می‌کنند که باید دید نگاهِ وفاق پزشکیان می‌تواند از آن عبور کند یا پشت دیوارشان متوقف می‌شود؟
به نظر می‌رسد مسعود پزشکیان تلاش می‌کند این اهداف را با عبور از همین مارپیچ‌های قدرت به دست بیاورد اما زمان مشخص می‌کند که می‌تواند از این هزارتو دست پر بیرون بیاید یا نه.
![]()