چاپ

پیام ویژه - اکو ایران / اکونومیست در این گزارش به چرخش دولت بایدن در چند ماه اخیر در قبال تجارت نفت ایران اشاره می‌کند که با اقدامات شدیدتری همراه بوده است. در بخش دیگری از این گزارش آمده که دولت جدید ترامپ ممکن است بنادر چین را که نفت ایران را دریافت می‌کنند، به تحریم تهدید کند.
در 25 نوامبر (5 آذر)، نفت‌کش «اِلوا» با پرچم کشور آفریقایی سائوتومه و پرنسیپ، به‌شکل مخفیانه 2 میلیون بشکه نفت خام ایران را از سواحل مالزی بارگیری کرد.
به نوشته اکونومیست، حرکت از آنجا به‌سوی شمال شرق چین که مقصد احتمالی این نفت‌کش محسوب می‌شود، حداکثر دو هفته طول می‌کشد. در 3 دسامبر (13 آذر)، آمریکا با این ادعا که نفت‌کش اِلوا تحریم‌ها را نقض کرده است، این کشتی را در لیست سیاه قرار داد تا هر کسی که با این نفت‌کش تجارت انجام دهد، مشمول تنبیهات مرتبط با تحریم‌ها شود. با گذشت شش هفته، نفت‌کش یادشده همچنان در فاصله کمتر از 20 کیلومتری از نقطه‌ای که محموله خود را جمع‌آوری کرد، سرگردان مانده است.
البته الوا تنها نفت‌کش تحت تحریم نیست. از ماه اکتبر، یعنی زمانی که دولت جو بایدن فرآیند برخورد شدید با نفت‌کش‌های مرتبط با ایران را آغاز کرد، تحویل نفت خام آن‌ها به چین که تقریبا تمام نفت ایران را خریداری می‌کند، تا یک‌چهارم کمتر شده و به 1.3 میلیون بشکه در روز رسیده است.
در همین زمان، بارگیری از ایران به‌سرعت ادامه داشته است، آن هم با امید تغییر شرایط. نتیجه این بوده است که در حال حاضر به‌اندازه چهار برابر نفت خام بیشتری از ایران در دریا سرگردان است و این میزان به 20 میلیون بشکه رسیده که عمده آن‌ها در نزدیکی سواحل مالزی و سنگاپور قرار دارند.
در روزهای پایانی ریاست‌جمهوری بایدن، آمریکا همچنین در حال تحت فشار قرار دادن روسیه است. در 10 ژانویه (21 دی)، مقامات آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه 143 نفت‌کش اعلام کردند. این نفت‌کش‌ها در سال گذشته میلادی در 42 درصد از صادرات دریایی نفت روسیه شرکت داشتند. تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه شامل صادرکنندگان مطرح نفت و شرکت‌های بیمه بزرگ نیز می‌شود.
این وضعیت در کوتاه‌مدت برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دردسرآفرین خواهد بود و یکی از دلایلی است که قیمت نفت خام برنت در 13 ژانویه (24 دی) به سطح 81 دلار به ازای هر بشکه رسید که بالاترین قیمت آن در پنج ماه گذشته بوده است.
اما این ایران است که با یک تهدید بزرگ‌تر مواجه است. دونالد ترامپ همچنان درباره محاصره نفت روسیه تردید دارد، اما نسبت به تحت فشار قرار دادن امور مالی ایران متعهد است. او می‌تواند در این کار موفق شود و با انجام آن، بازارهای جهانی انرژی را مختل کند.

اکونومیست در بخشی از گزارش خود مدعی شده است بایدن در عمده دوره ریاست‌جمهوری‌اش، چشمان خود را بر تجارت رو به رشد نفت ایران بسته بود.
بین سال 2018 - یعنی زمانی که دولت نخست ترامپ تحریم‌های شدید را دوباره برگرداند - و سال 2024، صادرات نفت خام ایران با رشد 12 برابری به سطح 1.8 میلیون بشکه در روز رسید.
طبق اعلام همایون فلکشاهی از شرکت کپلر، پس از آن، جو بایدن در ماه اکتبر تغییر مسیر داد و در ماه‌های پس از اکتبر، وزارت خزانه‌داری آمریکا 55 نفت‌کش را به لیست سیاه مرتبط با ایران افزود؛ معادل یک‌سوم ناوگانی که وظیفه آن‌ها حمل نفت خام ایران است.
افراد آشنا با دولت آمریکا به اکونومیست اعلام کرده‌اند مقامات متوجه شده‌اند که رویکرد ملایم آن‌ها در قبال ایران شکست خورده است.
در همین حال، عرضه جهانی نفت فراوان و تقاضا ضعیف است و احتمال کمتری دارد که اعمال تحریم‌ها باعث آسیب دیدن مصرف‌کنندگان آمریکایی شود. در هر صورت، بنزین گران‌تر از این پس مشکل آقای ترامپ خواهد بود.
دولت بایدن در حال استفاده هوشمندانه از تحریم‌هاست. عمده نفت ایران توسط پالایشگاه‌های کوچک در شمال شرق چین خریداری می‌شود که برای سودآوری به نفت خام ارزان‌قیمت متکی هستند.
این پالایشگاه‌های چین که به «قوری چای» معروف هستند، محصولات خود را در داخل و با ارز محلی به فروش می‌رسانند. این موضوع باعث می‌شود که آن‌ها در برابر تحریم‌های ثانویه ایمن باشند. تحریم‌های ثانویه ایالات متحده، شرکت‌های آمریکایی را از توافق با هر شرکتی که به‌طور آگاهانه نفت ایران را خریداری کرده است، منع می‌کند. اما آن‌ها همچنان به نفت‌کش‌های مرتبط با ایران برای ورود به بنادر چین نیاز دارند که بسیاری از آن‌ها نیز از طریق حمل کالا به آمریکا امرار معاش می‌کنند.
با آگاهی از این موضوع، وضع‌کنندگان تحریم، نفت‌کش‌هایی را هدف گرفته‌اند که مسئول آخرین بخش از سفر بشکه‌های نفت ایران هستند که عموما از مالزی به چین است.
بنادر چین که ترس از تنبیهات مربوط به تحریم‌ها را دارند، فرایند رد کردن این نفت‌کش‌ها را آغاز کرده‌اند. در 6 ژانویه (17 دی)، گروه بندری شاندونگ که بنادر را در مکان‌هایی از جمله چینگدائو، ریژائو و یانتای اداره می‌کند، ورود نفت‌کش‌هایی را که در لیست سیاه آمریکا قرار گرفته بودند، ممنوع کرد.
از آنجایی که عرضه کاهش یافته است، نفت خام ایران اکنون تنها با 1.50 دلار تخفیف نسبت به نفت برنت، معیار جهانی، معامله می‌شود؛ در حالی که سه ماه پیش این تخفیف 6.50 دلار بود.
این افزایش قیمت باعث شده است برخی پالایشگاه‌های نفت چین (قوری چای) از از روندهای گذشته صرف نظر کنند و همین امر تقاضا برای نفت ایران را محدود کرده است.
اکونومیست در گزارش خود ادعا کرده است ایران تلاش دارد نفت‌کش‌های تحریم‌شده را با نفت‌کش‌های دیگر که شامل تحریم نیستند، جایگزین کند. با این حال، ناوگان اشباح در جهان آنقدر بزرگ شده است - اکنون بیشتر صادرات نفت روسیه را جذب می کند - که ممکن است کشتی‌های کافی برای استخدام وجود نداشته باشد، به‌خصوص که روسیه نیز به کشتی‌های جدیدی برای جایگزینی نفت‌کش‌هایی نیاز دارد که آمریکا هفته گذشته آن‌ها را در لیست سیاه قرار داد.

پیام ویژه

پالایشگاه‌های کوچک نفت در چین پیش‌تر نیز با چالش روبه‌رو بودند. مجموعه‌ای از پالاشگاه‌های بزرگ‌تر و زیرک‌تر که در یک دهه گذشته ایجاد شده‌اند، در حال از میان بردن حاشیه سود قوری‌های چای هستند. دولت چین که به آلودگی آن‌ها اعتراض دارد، سهمیه واردات ناچیزی را به شرکت‌ها می‌دهد.
دونالد ترامپ را نیز در این معادله در نظر بگیرید. به‌عنوان نخستین‌ اقدام، دولت او می‌تواند نفت‌کش‌ها و معامله‌گران بیشتری را در لیست سیاه وزارت خزانه‌داری قرار دهد. یک اقدام بزرگ‌تر که افراد مطلع می‌گویند تیم ترامپ در حال بحث درباره آن است، می‌تواند شامل اعلام این موضوع به چین باشد که آمریکا هر بندر چین که نفت ایران را دریافت می‌کند، مشمول تحریم خواهد کرد.
تهاجمی‌ترین گزینه می‌تواند شامل وضع تعرفه‌های بزرگ علیه چین باشد تا دولت مرکزی پکن مجبور شود با ممنوعیت واردات نفت ایران موافقت کند.
رابرت مک‌نالی، مشاور سابق جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، معتقد است که به کارگیری چنین تاکتیک‌هایی می‌تواند منجر به کاهش صادرات نفت خام ایران تا تابستان تا سطح 1 میلیون بشکه در روز در مقایسه با سطوح مشاهده شده در سال 2024 شود.
در یک سناریوی نسبتا خوش‌خیم، مازاد عرضه جهانی، همراه با ظرفیت مازاد تولید، افزایش قیمت نفت را به 5 تا 10 دلار در هر بشکه محدود می‌کند که ممکن است برای مصرف‌کنندگان آمریکایی قابل قبول باشد و در عین حال برای تولیدکنندگان شیل این کشور یک نکته مثبت به حساب بیاید.