چاپ

پیام ویژه - فرارو /متن پیش رو در فرارو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در پی اظهارات جنجالی ترامپ مبنی بر تصاحب غزه و انتقال فلسطینی‌ها، تحلیلگران این طرح را غیرقابل اجرا و فاقد مبنای قانونی دانسته و آن را نشانه‌ای از تغییر سیاست‌های ایالات متحده ارزیابی کردند. با وجود استقبال برخی از طرفداران اسرائیل، این ایده چالش‌های لجستیکی، مالی و دیپلماتیک گسترده‌ای به همراه دارد و می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر شود.
پیتر بیکر-روزنامه نیویورک تایمز| دونالد ترامپ در حالی با استقبال بسیاری رو‌به‌رو شد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل او را به دلیل «تمایل به اندیشیدن فراتر از چارچوب‌های مرسوم» ستایش کرد. با این حال، هنگامی که موضوع به غزه کشیده شد، ایده‌های ترامپ چنان از مرز‌های مرسوم فراتر رفت که گویی هیچ چارچوبی برای او وجود ندارد.
ترامپ با جسارتی بی‌سابقه اعلام کرد که قصد دارد غزه را تحت کنترل درآورد، جمعیت فلسطینی را منتقل کند و این منطقه ساحلی را به «ریویرا خاورمیانه» تبدیل کند؛ اظهاراتی که بیشتر به اظهارات تحریک‌آمیز او در برنامه‌های تلویزیونی دو دهه پیش شباهت داشت تا موضع‌گیری یک رئیس‌جمهوری. اما اکنون که در دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش قرار دارد، او پیشنهاد‌هایی دیگر هم مطرح می‌کند؛ ایده‌هایی که یادآور امپریالیسم قرن نوزدهم هستند. از بحث خرید گرینلند و ادعای الحاق کانادا گرفته تا بازپس‌گیری کانال پاناما و تغییر نام خلیج مکزیک، ترامپ اکنون طرحی در خاورمیانه ارائه داده که هیچ رئیس‌جمهور دیگری حتی تصورش را نکرده است.
واکنش کارشناسان به ایده ترامپ برای انتقال اجباری فلسطینیان
دونالد ترامپ به این واقعیت توجهی ندارد که ایالات متحده هیچ مبنای قانونی برای تصرف یک‌جانبه سرزمین‌های دیگر ندارد یا اینکه انتقال اجباری یک جمعیت کامل نقض آشکار قوانین بین‌المللی به شمار می‌رود. او اهمیتی نمی‌دهد که اسکان دوباره دو میلیون فلسطینی از نظر لجستیکی و مالی چالش‌برانگیز و از لحاظ سیاسی بحرانی انفجاری خواهد بود. همچنین به این نکته بی‌توجه است که چنین اقدامی مستلزم اعزام هزاران نیروی نظامی آمریکایی خواهد بود و احتمالاً به درگیری‌های خونین تازه‌ای منجر می‌شود. این طرح می‌تواند بزرگ‌ترین حرکت آمریکا در خاورمیانه از زمان اشغال و بازسازی عراق در دو دهه گذشته باشد؛ چرخشی حیرت‌انگیز برای رئیس‌جمهوری که در سال 2016 با انتقاد از سیاست‌های ملت‌سازی و وعده خروج از منطقه به قدرت رسید.
اندرو میلر، مشاور پیشین سیاست خاورمیانه در دولت‌های باراک اوباما و جو بایدن و پژوهشگر ارشد کنونی در مرکز پیشرفت آمریکا، این پیشنهاد را بی‌سابقه و شگفت‌آور توصیف کرد. او گفت: «این یکی از غیرقابل‌فهم‌ترین پیشنهاد‌های سیاستی است که تاکنون از یک رئیس‌جمهور آمریکایی شنیده‌ام.»
با وجود واکنش‌های گسترده، ترامپ بر جدی بودن این ایده تأکید کرد و گفت: «این تصمیم به‌هیچ‌وجه سرسری گرفته نشده است.» با این حال، طرح او چنان خیالی و فاقد جزئیات مشخصی بود که ارزیابی دقیق آن را دشوار می‌کرد. ظاهراً این طرح با گذشت زمان بیش از پیش پیچیده و گسترده‌تر می‌شد. صبح همان روز، پیش از دیدار نتانیاهو با ترامپ در کاخ سفید، مشاوران رئیس‌جمهور به خبرنگاران اطلاع دادند که بازسازی غزه، پس از جنگ ویرانگر بین اسرائیل و حماس، حداقل 15 سال زمان خواهد برد. آنها همچنین تأکید کردند که این فرایند نیازمند همکاری با شرکای منطقه‌ای برای ایجاد مکان‌های موقتی جهت اسکان فلسطینیان خواهد بود.
بعدازظهر، زمانی که ترامپ مشغول امضای چند دستور اجرایی بود، به خبرنگاران گفت که فلسطینی‌ها «هیچ انتخابی جز ترک غزه» ندارند؛ چرا که این منطقه «ویرانه‌ای بیش نیست.» اندکی بعد، در دیداری با نتانیاهو در دفتر بیضی کاخ سفید، او اظهار داشت که می‌خواهد «همه آنها بروند» و فلسطینی‌های غزه باید از این خوشحال باشند که به جای بهتری نقل مکان می‌کنند، جایی که به گفته او، انتظار می‌رود مصر و اردن آن را فراهم کنند.
طرح ترامپ برای غزه؛ اهداف اقتصادی یا ژئوپلیتیکی؟
عصر سه‌شنبه، در یک کنفرانس مطبوعاتی رسمی با نتانیاهو در اتاق شرقی کاخ سفید، ترامپ این ایده را به اوج رساند. او نه تنها تأکید کرد که فلسطینی‌ها باید غزه را ترک کنند، بلکه اعلام کرد: «ایالات متحده کنترل نوار غزه را به دست خواهد گرفت» و این منطقه را به یک مقصد اقتصادی پررونق تبدیل خواهد کرد. این اقدام، موقتی نبود؛ ترامپ به صراحت از «مالکیت بلندمدت» سخن گفت و تأکید کرد که قصد ندارد غزه را به فلسطینی‌ها بازگرداند. او گفت این منطقه باید «مختص یک گروه خاص نباشد، بلکه متعلق به همگان باشد.»
ترامپ جزئیات بیشتری درباره چگونگی اجرای این طرح ارائه نداد. او در جایی گفت: «نمی‌خواهم شوخی کنم، نمی‌خواهم ادای آدم‌های باهوش را دربیاورم. اما ریویرا خاورمیانه!» با این حال، بسیاری از سیاستمداران و کارشناسان، سخنان ترامپ را جدی گرفتند و آن را به‌شدت محکوم کردند. سناتور کریس ون هولن، دموکرات از ایالت مریلند، این طرح را به‌عنوان «شکلی از پاکسازی قومی» محکوم کرد. هالی سوایفر، مدیر اجرایی شورای دموکرات‌های یهودی آمریکا نیز گفت: «این تصور که ایالات متحده می‌خواهد غزه را تصاحب کند، حتی با اعزام نیرو‌های آمریکایی، نه تنها افراطی است، بلکه کاملاً از واقعیت جداست. این در کدام دنیایی ممکن است اتفاق بیفتد؟»
خالد الجندی، پژوهشگر مهمان در مرکز مطالعات معاصر عرب در دانشگاه جورج‌تاون، اظهارات ترامپ را «به راستی عجیب و نامنسجم» توصیف کرد و گفت که این اظهارات به جای ارائه پاسخ، سوالات تازه‌ای را مطرح می‌کند. الجندی پرسید: «آیا او از اصطلاحات ژئوپلیتیکی سخن می‌گوید، یا غزه را به عنوان یک پروژه بزرگ توسعه ساحلی در نظر دارد؟ و این به نفع چه کسی است؟ قطعا نه فلسطینیانی که قرار است به‌طور گسترده جابه‌جا شوند. آیا ایالات متحده به‌عنوان اشغالگر جدید غزه جایگزین اسرائیلی‌ها خواهد شد؟ این اقدام چه سودی برای آمریکا دارد؟»
لبخند رضایت نتانیاهو به ایده تخلیه فلسطینی‌ها از غزه
مشخص نبود که آیا نتانیاهو انتظار شنیدن چنین طرحی را از ترامپ داشت یا خیر. اما وقتی رئیس‌جمهور آمریکا درباره تخلیه دائمی غزه از تمامی فلسطینی‌ها صحبت کرد؛ اقدامی که اسرائیل خود هرگز جسارت انجام آن را نداشته است؛ نتانیاهو با رضایت لبخند زد. هنگامی که ترامپ اضافه کرد ایالات متحده قصد تصرف غزه را دارد، رهبر اسرائیل این ایده را «چیزی که می‌تواند تاریخ را تغییر دهد» خواند و گفت «ارزش دارد که این مسیر را پیگیری کنیم»، هرچند از طرح به‌طور صریح حمایت نکرد.
برخی از حامیان اسرائیل این طرح را به‌عنوان راهکاری برای تأمین امنیت جبهه غربی اسرائیل مورد حمایت قرار دادند. دیوید فریدمن، سفیر پیشین ایالات متحده در اسرائیل در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «پیشنهاد ترامپ برای تصاحب نوار غزه توسط آمریکا شاید غیرمعمول به نظر برسد، اما این ایده‌ای درخشان، تاریخی و تنها راه‌حلی است که در پنجاه سال گذشته شنیده‌ام که می‌تواند به این منطقه بحران‌زده امنیت، صلح و رونق بیاورد.» او حتی با لحنی طنزآمیز به ترامپ اشاره کرد و پرسید: «مارا-غزه یا غز-الاگو؟»
طرح ترامپ برای غزه؛ آغازی برای بازنگری سیاست خارجی آمریکا
دونالد ترامپ که اغلب سیاست‌های بین‌المللی را از منظر معاملات املاک و مستغلات می‌نگرد، این ایده را نیز به عنوان یک معامله بالقوه تصور می‌کرد. به نظر می‌رسید که او مفهومی را دنبال می‌کند که پیش‌تر توسط جرد کوشنر مطرح شده بود. جرد کوشنر سال گذشته گفته بود: «زمین‌های ساحلی غزه می‌توانند بسیار باارزش باشند» و پیشنهاد کرده بود اسرائیل «جمعیت را جابه‌جا کند و سپس آنجا را پاکسازی کند.» هرچند کوشنر ظاهراً هرگز تصور نمی‌کرد که فلسطینی‌ها مجبور به ترک دائمی شوند یا ایالات متحده کنترل غزه را به دست بگیرد.
چنین تصوری از تصاحب غزه ایالات متحده را به گونه‌ای عمیق‌تر درگیر مناقشه اسرائیل و فلسطین می‌کند؛ مناقشه‌ای که رؤسای جمهور ایالات متحده از زمان هری اس. ترومن تلاش کرده‌اند از آن دوری کنند. ایالات متحده مدت‌هاست که به اسرائیل سلاح می‌رساند، از آن در سطح دیپلماتیک حمایت می‌کند و تلاش‌هایی برای میانجیگری صلح انجام داده است. همچنین، چند صد نیروی آمریکایی بیش از چهار دهه در صحرای سینا به‌عنوان حافظ صلح خدمت کرده‌اند و سال گذشته نیز رئیس‌جمهور بایدن دو بار دستور داد نیرو‌های هوایی و دریایی آمریکا از اسرائیل در برابر حملات موشکی ایران دفاع کنند.
اما رؤسای جمهور ایالات متحده همواره از اعزام گسترده نیرو‌های زمینی به اسرائیل یا سرزمین‌های فلسطینی اجتناب کرده‌اند؛ کاری که احتمالاً برای تصاحب و کنترل غزه ضروری خواهد بود. حتی سال گذشته، زمانی که ارتش آمریکا یک اسکله شناور موقت برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه ایجاد کرد، دولت بایدن تأکید داشت که هیچ نیروی آمریکایی وارد خاک این منطقه نشود. اندرو میلر، با اشاره به هزینه‌های سرسام‌آور چنین طرحی خاطرنشان کرد: «40 میلیارد دلار کمک خارجی که ترامپ و ایلان ماسک آن را هدررفت پول می‌دانند، در برابر این برنامه ناچیز به نظر می‌رسد»
آرون دیوید میلر، مذاکره‌کننده پیشین صلح خاورمیانه و پژوهشگر کنونی بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل، طرح ترامپ را در تضاد آشکار با انتقاد‌های همیشگی او از ملت‌سازی دانست. میلر هشدار داد که این اقدام می‌تواند به روند میانجیگری در توافق عربستان سعودی برای برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل لطمه بزند. همچنین او اشاره کرد که چنین طرحی «چراغ سبزی به روسیه و چین برای تصاحب سرزمین‌هایی که به نظرشان مناسب است» خواهد داد.
با این حال، میلر تاکید کرد: «به‌طور قطع می‌توان گفت این طرح، حداقل آن‌گونه که ترامپ آن را توصیف کرد، قابل اجرا نیست.» او خاطرنشان کرد که این موضوع بیشتر به انحراف توجه‌ها از سایر مسائل مورد بحث میان ترامپ و بنیامین نتانیاهو منجر شد. در این نشست، نتانیاهو، که با فشار عمومی برای تمدید آتش‌بسی که ماه گذشته برقرار شده بود مواجه نشد، اکنون آزادی بیشتری برای تعیین مسیر آینده خود می‌بیند. میلر در پایان گفت: «تمام جنجال‌ها بر سر تصرف غزه توسط آمریکا، داستان واقعی این دیدار را به حاشیه برد. نتانیاهو از این جلسه به‌عنوان یکی از شادترین افراد حاضر در کاخ سفید بیرون آمد. اگر تاکنون نشانه‌ای از هماهنگی کامل بین اسرائیل و ایالات متحده وجود داشته باشد، این جلسه همان بود.»