چاپ

پیام ویژه - اطلاعات / «خواست مردم غزه در «روز بعد جنگ» چیست؟» عنوان یادداشت روز در روزنامه اطلاعات به قلم جمیله کدیور است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
یکی از موضوعات مهم و مورد اختلاف پیرامون آینده غزه، نحوه اداره آن در روز پس از جنگ است. در حالی که تحولات بعد از آتش‌بس نشان داده، خلاء قدرتی در غزه وجود ندارد و حماس همچنان نیروی مسلط این باریکه است و نیروهایش بلافاصله زمام امور را بر عهده گرفته‌اند، ولی دیگر طرف‌های جنگ در صدد ترسیم روز بعد جنگ بدون حماس هستند و پیداکردن گزینه جایگزین برای فردای غزه، با توجه به سهم‌خواهی طرف‌های دیگر، از آمریکا گرفته تا اسرائیل و دولت خودگردان فلسطینی بر پیچیده شدن اوضاع افزوده‌است.
در شرایطی که مطابق توافق سه مرحله‌ای آتش‌بس غزه که از 19 ژانویه (30 دی) عملیاتی شد، می‌بایست از روز شانزدهم مرحله اول، مذاکرات برای آماده‌سازی مرحله دوم آغاز شود و در سی و پنجمین روز همان مرحله به پایان برسد، و مرحله نخست آتش‌بس بعد از 42 روز در اول مارس (11 اسفند) خاتمه یابد، ولی نتانیاهو طی این مدت برای آغاز مذاکرات آماده‌سازی مرحله دوم بهانه‌جویی، مانع‌تراشی و وقت‌کشی کرد و آن را به کرات به تعویق انداخت. موضع اسرائیل به‌ویژه پس از سفر نتانیاهو به واشنگتن در 4 فوریه 2025 که ترامپ پیشنهاد جنجالی خود را برای تصرف غزه، جابجایی اجباری ساکنانش و بررسی احتمال الحاق کرانه باختری ظرف چند هفته آینده در کنفرانس خبری مشترک اعلام کرد، شدیدتر شد.
در مرحله اول توافق، غیر از آزادی 33 اسیر (ازجمله 8 جسد) اسرائیلی در ازای حدود 2000 اسیر فلسطینی و خروج نیروهای اسرائیلی از مناطق پرجمعیت غزه، این مرحله عمدتا ماهیتی بشردوستانه، مشتمل بر ورود کمک‌ها و بازگشت آوارگان داشت. مرحله دوم اما مقدمه‌ای برای آتش‌بس دائمی است که انتظار می‌رود منجر به توقف پایدار جنگ، عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از محور صلاح‌الدین (فیلادلفی)، آزادی همه اسیران زنده اسرائیلی در مقابل تعداد زیادی از زندانیان فلسطینی و آماده‌سازی مذاکرات مرحله سوم درباره آینده و بازسازی نوار غزه شود. به‌‎عبارتی، مرحله دوم به منزله پایان جنگ خواهد بود، نه پایان حماس و این امر خوشایند نتانیاهو که هدف اصلی جنگ را نابودی حماس اعلام کرده، نیست و به همین دلیل بر سر مذاکرات مرحله دوم آتش‌بس کارشکنی کرده و خواست‌های جدیدی دارد.
مطابق برنامه، امروز مرحله اول آتش‌بس به پایان می‌رسد. بر اساس آمارهای منتشره، رژیم صهیونیستی از زمان اجرای توافق آتش‌بس 350 بار توافق را نقض کرده که مهم‌ترین موارد، جلوگیری و ایجاد مانع در اجرای مفاد پروتکل انسانی ضمیمه توافق، کشتن 100 شهروند و زخمی کردن 820 نفر دیگر بوده‌است. آخرین مواضع اطراف قضیه بدین شرح است:

آمریکا: دونالد ترامپ همچنان رویای خود را در مورد غزه دنبال می‌کند و در ویدئویی که با کمک هوش مصنوعی ساخته شده، در شبکه اجتماعی تروث سوشال، آنچه را که به نظر می‌رسد چشم‌انداز او از آینده برای تبدیل ویرانه‌های غزه به «ریوریای خاورمیانه» باشد، منتشر کرد؛ با آسمانی که از آن پول می‌بارد و زمینی مملو از استراحتگاه‌های ساحلی و مراکز تفریحی و آسمان‌خراش‌هایی با عنوان «ترامپ غزه» و ترانه‌ای با این مضمون که «دونالد ترامپ شما را آزاد می‌کند، زندگی را برای همه به ارمغان می‌آورد، نه تونل‌، نه ترس، ترامپ غزه بالاخره اینجاست...». انتشار این ویدئو نشان داد که ترامپ همچنان در پی تصرف غزه و آماده‌سازی اذهان برای ایده خود است.
ترامپ همچنین در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران پیرامون مرحله دوم آتش‌بس غزه، حماس را «گروهی از اشرار» توصیف کرد و گفت که تصمیم‌گیری درباره مرحله دوم توافق آتش‌بس به اسرائیل مربوط می‌شود.
ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ به خاورمیانه هم ضمن اشاره به برگزاری اجلاس توسعه‌دهندگان املاک برای تعیین آینده غزه و همزمان با اصرار اسرائیل بر بقای نیروهایش در محور فیلادلفی به‌رغم اعلام آمادگی حماس برای آغاز مذاکرات مرحله دوم توافق آتش‌بس، درباره حماس و آینده نوار غزه پس از پایان جنگ گفت: ترامپ هیچ‌گاه با تروریست‌ها مدارا نمی‌کند، زیرا آنها هیچ جایی در غزه و در کرانه باختری نخواهند داشت.
کشورهای عربی:کشورهای عربی که با طرح پیشنهادی ترامپ برای غزه، با یک تهدید امنیتی و وجودی روبرو شده‌اند، در تلاش هستند تا جایگزینی برای آن ارائه دهند. رهبران عرب در مخالفت با پیشنهاد ترامپ نظر مشترکی دارند، ولی درمورد اینکه چه کسی باید مسئولیت اداره باریکه غزه را بر عهده بگیرد که با مخالفت آمریکا و اسرائیل مواجه نشود و بازسازی غزه را تأمین مالی کند، اختلاف نظر دارند.در حال حاضر، ابتکار اعراب، عمدتاً بر اساس طرح پیشنهادی مصر است که ضمن تسهیل مشارکت بین‌المللی در تلاش‌های بازسازی بدون اخراج فلسطینی‌ها، خواهان تشکیل یک کمیته ملی موقت مستقل از تکنوکرات‌های فلسطینی، به استثنای حماس، برای اداره غزه است که در چارچوب اجماع فلسطینی ایجاد می‌شود. این رویکرد تضمین می‌کند که ساختار حکومتی برای «روز بعد» فلسطینی باقی می‌ماند و در عین حال خواست اسرائیل برای حذف حماس از قدرت را برآورده می‌کند. بررسی مسائل اصلی مانند حکومت آینده در نوار غزه پس از جنگ، اعمال برخی اصلاحات در تشکیلات خودگردان فلسطین و استقرار نیروهای حافظ یا مجری صلح در نوار غزه از موارد این طرح است. مقامات مصری تأکید کردند که کمیته پیشنهادی مستقل از تشکیلات خودگردان فلسطین فعالیت خواهد کرد و مدعی شده‌اند که حماس تأیید کرده که در مرحله بعد در اداره باریکه مشارکت نخواهد کرد.
قاهره همچنین پیشنهاد یائیر لاپید برای اداره نوار غزه توسط مصر را رد و تأکید کرده که این پیشنهادها غیرقابل قبول هستند، زیرا به‌جای حل مسأله برای همیشه، موجب تجدید چرخه درگیری می‌شوند. مصر تاکید کرده نوار غزه توسط فلسطینیان، اداره و بدون کوچاندن ساکنان آن، بازسازی خواهد شد.
نشست آتی اتحادیه عرب قرار است 4 مارس در قاهره تشکیل شود. آنها که 471 روز بدون واکنش مقابل جنایت‌های اسرائیل و آمریکا ناظری ساکت بودند، حال باید تصمیمی تاریخی برای آینده غزه بگیرند و بهای بی‌عملی خود طی ایام جنگ را بپردازند و طرحی ارائه دهند که مشکل و هزینه امنیتی برای اعراب ایجاد نکند و مورد قبول همه طرف‌ها باشد. این طرح در عین حال می‌تواند طرحی تاریخی باشد که ضمن پیشنهاد مدیریت روز بعد جنگ و بازسازی غزه، تضمین‌کننده وحدت فلسطینی‌ها باشد و بر پایان اشغال و ایجاد یک کشور متحد فلسطینی در بازه زمانی مشخص پافشاری کند.
دولت خودگردان فلسطین: پس از اعلام توافق آتش‌بس، محمودعباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، گفت: رام‌الله آماده است زمانی که آتش‌بس اجرایی شود، «تمامی مسئولیت‌ها» را بر عهده بگیرد. یکی از مشاوران ارشد محمودعباس هم اخیرا با طرح این که تنها طرفی که حق کنترل و مدیریت غزه را دارد، ساف و تشکیلات خودگردان فلسطین است نه حماس، از حماس خواسته کناره‌گیری کند و به تشکیلات خودگردان اجازه دهد دوباره غزه را کنترل کند تا وضعیت آنجا بهبود یابد و از مردم فلسطین و حقوق آنها محافظت کند. تشکیلات خودگردان معتقد است کمیته پیشنهادی مصر برای اداره غزه باید مستقیماً تحت مدیریت رام الله باشد: ما نمی‌خواهیم غزه کشور دیگری باشد. کمیته غزه باید زیر نظر تشکیلات خودگردان باشد و خواهد بود.
اسرائیل: در حالیکه مصر، عصر پنجشنبه 27 فوریه از آغاز گفتگوهای فشرده در قاهره درباره مرحله دوم بین طرف‌های توافق آتش‌بس خبر داده، اسرائیل به‌دنبال تمدید مرحله اول توافق برای 42 روز دیگر برای بازگرداندن تعداد بیشتری از اسیران است. خانواده‌های اسرای اسرائیلی خواهان اجرای مرحله دوم توافقند، ولی نتانیاهو مانع‌تراشی می‌کند.
نتانیاهو نه فقط در تلاش برای برهم زدن توافق است، بلکه در صدد تشدید تنش نظامی در همه جبهه‌ها، ازجمله غزه است. او ضمن تأکید بر تعهد به طرح غزه ترامپ، جایگزینی حماس با فتح را رد کرده و می‌گوید «روز پس از جنگ غزه، نه حماس و نه تشکیلات خودگردان فلسطین در آنجا حضور نخواهند داشت.» او تأکید کرده «اجازه نمی‌دهم حماستان با فتحستان جایگزین شود.» نتانیاهو هم خواهان کناره‌گیری حماس است، هم خواستار اخراج رهبران آن و خلع سلاح شاخه نظامی آن. نتانیاهو همچنین گفته «تا زمانی که لازم باشد در اردوگاه‌های کرانه باختری خواهیم ماند... در کرانه باختری برای اولین بار تانک وارد کردیم و در لبنان در مناطق تحت کنترل خواهیم ماند و در مورد سوریه نیز نیروهای ارتش در منطقه حائل و در ارتفاعات کوه هرمون باقی خواهند ماند و اجازه ورود ارتش جدید سوریه به جنوب دمشق نخواهیم داد...»
همچنین، در شرایطی که اسرائیل باید از آخرین روز مرحله نخست آتش‌بس، خروج از کریدور فیلادلفی را آغاز و در مدت هشت روز این روند را تا 9 مارس تکمیل کند، اعلام کرده از این محور خارج نخواهد شد. یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون هم طرحی پیشنهاد داده که مصر مسئولیت مدیریت غزه را به مدت 8 سال و با امکان تمدید آن به مدت 15 سال بر عهده گیرد و در مقابل بدهی‌های خارجی مصر لغو شود.
حماس: حماس با خواست اسرائیل برای تمدید دور اول مخالفت کرده و بر آغاز مرحله دوم آتش‌بس طبق توافق اولیه تأکید دارد. همچنین از جامعه بین‌المللی خواسته برای پایبندی اسرائیل به تعهدات خود فشار بیاورد و اجرای مرحله دوم را آغاز کند.
حماس اعلام کرده آماده است زندانیان اسرائیلی را به یکباره آزاد کند، مشروط بر اینکه مرحله دوم به پایان جنگ و خروج نیروهای اسرائیلی از نوار غزه منجر شود. حماس همچنین بارها اعلام کرده با خلع سلاح یا ترک غزه مخالف است و تأکید کرده هر ترتیبی درباره آینده این منطقه باید «با اجماع ملی فلسطینی» همراه شود. مقامات ارشد حماس هم مکرر گفته‌اند روز بعد از جنگ غزه کاملاً فلسطینی خواهد بود و حماس تحت هیچ توافقی غزه را ترک نخواهد کرد و تحت هیچ فشار یا اجرای طرح‌های خارجی از پروژه فلسطین خارج نخواهد شد. همچنین گزارش‌های منابع عرب حاکی از آن است که حماس اعلام کرده با واگذاری کنترل حکومت غزه به تشکیلات خودگردان موافقت می‌کند، آماده آشتی همه‌جانبه با فتح و برگزاری انتخابات قانونگذاری و ریاست‌جمهوری است، مشروط بر اینکه هرگونه ترتیبات سیاسی برای اداره غزه آن را مستثنی نکند یا شامل خلع سلاح نشود.
حماس با تأکید بر این‌که خلع سلاح تحت هیچ شرایطی قابل مذاکره نیست، تأکید کرده: «سلاح‌های مقاومت از غزه یا هیچ سرزمین فلسطینی تا تشکیل کشور مستقل فلسطین محو نمی‌شوند.» در شرایطی که بر اساس واقعیت‌های میدانی، حماس مقتدرانه کنترل خود را بر غزه حفظ کرده، با برافراشتن بنرهایی در طول مراسم تبادل زندانیان که روی آنها نوشته شده بود: «نه به مهاجرت؛ مگر به قدس» یا «ما روز بعد (از جنگ) هستیم» خواست‌های خود را صریحا اعلام کرده‌است.
مردم غزه:با توجه به دامنه وسیع اختلافات، رضایت همه طرف‌های درگیر برای یافتن یک ساختار حکومتی برای فردای غزه که مورد قبول اطراف قضیه باشد، بسیار دور از دسترس است. تا به امروز، به جای حل ریشه‌ای و جامع مسأله فلسطین از طریق استعمارزدایی، مراجعه به خواست مردم و تشکیل دولت مستقل فلسطین، سعی شده با تقلیل مسأله از یک موضوع عمیقا سیاسی، راه حل صرفا فراهم‌آوردن حداقل‌هایی از زندگی با ارائه امتیازات محدود مادی و خدمات اجتماعی باشد؛ یعنی در طرح‌های ارائه شده، مردم فلسطین غائبند و دیگران برایشان تصمیم می‌گیرند. مردم فلسطین برای خود، خواهان حقوقی مشابه همه ملت‌ها برای تعیین سرنوشت خود هستند. آیا جهان آماده به رسمیت‌شناختن این خواست مردم فلسطین هست؟