چاپ

پیام ویژه - اعتماد / «ایران و ترکیه همسایگی بر مدار تاریخ» عنوان یادداشت روز در روزنامه اعتماد به قلم علی آهنگر است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
واقعیت این است که ترکیه همسایه‌ای ملایم و دوست دوران سخت برای ایران بود. زمانی که در جنگ تحمیلی، منطقه و جهان پشت ‌سر صدام بود و شوروی حتی از دادن سیم خاردار به ایران دریغ می‌ورزید، ترکیه و مرحوم تورگوت اوزال درهای خود را به روی ایران باز گذاشت. هر چند که آنان منافع اقتصادی با دو طرف جنگ داشتند، اما به هر حال دریچه ارتباط و اقتصاد و دیپلماسی ایران هم بودند. بهره‌برداری از موقعیت‌ها برای سود بردن از هر دو سو، خاصیت دیپلماسی ترک‌هاست. آنها در همین جنگ اوکراین هم از یک‌ سو با روسیه و پوتین رفیق گرمابه و گلستانند و از سوی دیگر بیرقدارهای دورپرواز خود را به اوکراین می‌فروشند تا پالایشگاه‌های نفت روسیه را موقتا تعطیل کنند. آنها به اقتصاد و به منفعت فکر می‌کنند. اما در همین چارچوب، همراه و همسایه خوبی با ایران بودند. ایران هم در برابر، همسایه‌ای خوب، قابل اطمینان و منفعت‌بخش برای ترکیه بود. از گروه‌های معارض ترکیه‌ای هیچ‌گاه حمایت نکرد. به آنها جایگاه و پایگاه نداد. در آن شب ظلمانی، در شب کودتا، نه تنها ظریف و سفیر و سپاه و ارتش و تبریز که همه ایرانیان بیدار بودند. دل در دل هیچ ایرانی نبود. همه پیگیر ماجرا بودند. آن روز صبح، در اداره و محل کار، نخستین صحبت پس از احوالپرسی صبحگاهی، خبرگیری از حال و روز ترکیه بود. در تاکسی و اتوبوس همه جویای احوال ترکیه بودند. عصر آن روز همه زودتر به خانه برگشتند تا در خانه با فراغ‌بال بیشتر، از هر سو خود را از نگرانی درباره ترکیه به‌درآورند. آن شب و آن روز، شب و روز ترکیه و ایران بود. این، عین صداقت و حقیقت است. دل‌نگرانی از آنجا آغاز شد که هاکان فیدان در جلو دوربین شبکه الجزیره نشست و دوستی‌ها را به‌طور موقت از یاد برد. حق داشت؛ کمی هنوز سرمست پیروزی‌ است. هاکان اما خودش خوب می‌داند که کنترل 300، 400 تفنگ به دست برای ایران کار سختی نبود. فیدان از قدرت نظامی و اشراف اطلاعاتی ایران بر آن روزهای سوریه بی‌اطلاع نیست.
هاکان فیدان خوب است به پهنای جغرافیای دلنشین ترکیه باشد. عمیق‌تر و گسترده‌تر فکر کند.
ترکیه در جغرافیای خود این شانس را داشت که همیشه از همسایگان خوب و الهام‌بخش در شرق و غرب خود برخوردار باشد. در غرب با یونانی‌های سر به آسمان همسایه بود. آنان ستاره می‌شمردند و حرکات افلاک را رصد می‌کردند، در زمانی که آدمیان سر در زمین فرو برده و به چیزی جز کشت و بذر فکر نمی‌کردند. اصلا چیزی به نام «فکر» نبود. «تاریخ فکر» آز آنجا آغاز شد که در یونان خشکسالی، قحطی و هرج و مرج افتاد. یونانی‌های سر به آسمان و جهان‌بین، به غرب ترکیه آمدند. به ایونی، همانجایی که امروزه بخش‌هایی از افسوس و ازمیر و دریای اژه است، به ایونیان مشهور شدند. آنان تاریخ فکر را در این سرزمین بنا نهادند. از آنان فیلسوفانی همچون تالس و فیثاغورث برآمد. پیشاهنگان سقراط و افلاطون و ارسطو در سرزمین مادری شدند.
در شرق نیر ترکیه از همین موهبت برخوردار بود. ایران، ایران ماد، ایران پارسی، نخستین گهواره دولت و حکومت و مرکزیت و اداره و امپراتوری در جهان. ترکیه در دل خود و در اعماق گنجینه‌های مدفون خود از این نشانه‌ها و الهام‌بخشی و تمدن‌سازی همسایه ‌شرقی، آثار و گواه کم ندارد.
بازار
دو همسایه‌ باشکوه شرقی و غربی و نیز الهام‌بخشی‌های تمدن‌سازان آرمیده در «میان‌دورود» از ترکیه بهتر از اروپایی آفرید. ما ترکیه را به خوبی‌ها و نیکی‌ها و ستایش‌ها می‌شناسیم. فراز و فرودها را نیز به یاد داریم.
امروز اما روز دیگری است. ترکیه در سوریه مهار امور را در دست گرفته است. ترکیه، امروز مسوول قشنگی پر شاپرک است. ترکیه امروز مسوول پکپارچگی و تمامیت ارضی و مرزی سوریه است و ترکیه نمی‌تواند و نیز نمی‌خواهد خود را از این مسوولیت تاریخی وارهاند، چراکه هاکان فیدان نیک می‌‌داند که قضاوت تاریخ سخت و بی‌رحمانه است. هاکان فیدان، کشوری با قدرت و تمامیت را در دست گرفت. هرگونه خلل به نام او و کشور و دولت متبوعش در تاریخ ثبت خواهد شد.
حاکم احمد الشرع هم فرزند خوبی برای سوریه است. سیرت و صورت نیکو دارد. سیر او اما سیر بی‌دست و پاست. دست و پای او در آناتولی است. ترکیه امروز در جایگاهی ایستاده است که انتخاب‌هایش تنها بر خودش اثر نمی‌گذارد، بلکه در حافظه تاریخی منطقه ثبت خواهد شد. ایران و ترکیه همواره دو همسایه تاثیرگذار بوده‌اند که حتی در سخت‌ترین دوران‌ها پیوندشان گسسته نشد. ایران هیچ‌گاه در قامت دشمن برای ترکیه ظاهر نشد و انتظار دارد که ترکیه نیز چنین باشد. سیاست هوشمندانه آن است که گذشته را به یاد آورد و آینده را در فراموشی آن نسازد. آنکارا امروز در آزمونی تاریخی ایستاده است: آیا حافظه همسایگی را پاس خواهد داشت یا در مسیری گام خواهد گذاشت که تاریخ قضاوتی دیگرگونه درباره آن داشته باشد؟