چاپ

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
یافته‌های نشریه وال استریت ژورنال به نقل از گزارش منابع مطلع نشان می‌دهد مدیران پروژه بلندپروازانه نئوم در استان تبوک، در شمال غربی عربستان سعودی، اطلاعات دستکاری‌شده و غیرواقعی از میزان واقعی پیشرفت پروژه در اختیار ولیعهد سعودی قرار داده‌اند و در بسیاری موارد صورت‌های مالی مربوط به هزینه‌های این ابرپروژه رویاپردازانه را دستکاری کرده‌اند.
جشن افتتاح فاز اول پروژه در ماه اکتبر با زرق‌وبرق بسیار و حضور بسیاری از بازیگران مطرح آمریکایی برگزار شد. هدف اصلی از شروع این پروژه، طرح محوری عربستان سعودی برای کاهش وابستگی این کشور به نفت بود. بااین‌حال واقعیت روی زمین از گزارش‌های روی کاغذ کاملا متفاوت بود. شروع به کار فاز اول این پروژه با سه سال تاخیر مواجه شد و نزدیک به چهارمیلیارد دلار و سه برابر بودجه پیش‌بینی‌شده اولیه هزینه روی دست دولت سعودی گذاشت.
هتل‌ها نیمه‌کاره بودند، بادهای شدید حمل‌ونقل دریایی و تکمیل زمین گلف را مختل کرده بود، و بخش‌های زیادی از سایت همچنان در حال ساخت بودند. ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، معمار اصلی نئوم، به‌طور غیرمنتظره‌ای در این مراسم حضور نیافت. اسناد هیات‌مدیره نئوم نشان می‌دهند که این جشن حداقل 45میلیون دلار هزینه داشته است. بسیاری از کارکنان نئوم غیبت او را نشانه‌ای از نارضایتی می‌دانستند. چند هفته بعد، رئیس پروژه نئوم که شش سال در این سمت بود و زمانی از نزدیکان ولیعهد محسوب می‌شد، از پروژه اخراج شد و افراد جدیدی جایگزین او شدند.
از رویا تا واقعیت
با صرف بیش از 50 میلیارد دلار، رویاهای شاهزاده سعودی - از جمله ساخت یک پیست اسکی در کوه‌های خشک، یک منطقه تجاری شناور، و پروژه عظیم شامل دو آسمان‌خراش به طول 170 کیلومتر - با واقعیت روبه‌رو شده‌اند. هزینه‌ها سر به فلک کشیده، تاخیرها همه‌جا دیده می‌شود، و تصمیم سال گذشته برای کاهش مقیاس فاز اول نئوم، ممکن است این شهر را از جمعیت لازم برای تبدیل شدن به یک مرکز تجاری مدرن محروم کند.
مشکل اصلی نئوم یک «رقص توهم متقابل» بوده است؛ ولیعهد بر برنامه‌های غیرواقع‌بینانه اصرار داشت و مدیران اجرایی، چالش‌ها و هزینه‌های واقعی را از او پنهان می‌کردند. براساس یک حسابرسی داخلی بیش از 100 صفحه‌ای که در بهار گذشته به اعضای هیات‌مدیره ارائه شد و توسط نشریه وال استریت ژورنال بررسی شده، مدیران نئوم و حتی مشاوران شرکت مک‌کینزی، برآوردهای خوش‌بینانه غیرواقعی را در برنامه تجاری نئوم درج کردند تا افزایش هزینه‌ها را توجیه کنند. این حسابرسی شواهدی از «دستکاری عمدی» در امور مالی توسط «برخی از اعضای مدیریت» را یافته است.
هزینه‌های نجومی و مشکلات اجرایی
بر اساس گزارش هیات‌مدیره در تابستان گذشته، هزینه‌های سرمایه‌ای مورد نیاز برای تکمیل نئوم تا سال 2080 به 8.8تریلیون دلار تخمین زده شده است - بیش از 25 برابر بودجه سالانه عربستان سعودی. تنها برای تکمیل فاز اول پروژه تا سال 2035 به رقم 370میلیارد دلار نیاز است. دولت عربستان تاکنون عمده هزینه‌های نئوم را تامین کرده است، اما امیدوار است که سرمایه‌گذاران خصوصی در آینده بخشی از بار مالی را بر دوش بگیرند. در همین حال، برخی از بخش‌های برنامه اقتصادی ولیعهد نتایج محسوسی داشته‌اند. میلیون‌ها زن به نیروی کار پیوسته‌اند، بخش خصوصی رشد کرده و پروژه‌های کوچک‌تری در ریاض پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. اما نئوم قرار بود به گفته مقامات سعودی «پایه اصلی» این تحول باشد. محمد بن سلمان این پروژه را با اهرام مصر مقایسه کرد و گفت که این طرح «یک انقلاب تمدنی» خواهد بود و تا سال 2045 میزبان 9میلیون نفر خواهد شد.
معماری رویایی یا غیرممکن؟
ولیعهد که علاقه زیادی به بازی‌های ویدئویی و فیلم‌های علمی-تخیلی دارد، ایده «معماری بدون جاذبه» را مطرح کرد - ساختمان‌هایی که به نظر می‌رسد قوانین فیزیک را به چالش می‌کشند. یکی از این طرح‌ها، «لوستر»، ساختمانی شیشه‌ای معلق و وارونه به ارتفاع بیش از 30 طبقه است که قرار است از یک پل فولادی عظیم در پروژه لاین آویزان شود. طراحی آن بر عهده الیویه پرون، طراح فیلم‌های مارول، گذاشته شد، زیرا کارکنان می‌دانستند که ولیعهد به فیلم‌های او علاقه دارد. هدف اولیه این بود که تا سال 2030، ده مایل از پروژه لاین ساخته شود - معادل ساخت سه برابر تمام ساختمان‌های اداری در مرکز نیویورک که طی یک دهه تکمیل شدند. این پروژه نیازمند مقادیر عظیمی از فولاد و شیشه بود؛ اما محل ساخت کاملا دورافتاده بود. بدون نیروی کار، بندر مناسب، جاده کافی، یا برق پایدار. معمار اصلی لاین، تام مین، خواستار ملاقات با ولیعهد برای هشدار درباره هزینه‌های بالا شد، اما مدیران نئوم درخواست او را رد کردند.
دستکاری در برآوردهای مالی
بر اساس حسابرسی داخلی، مدیران نئوم از روش‌هایی برای پنهان کردن افزایش هزینه‌ها استفاده کردند. آنها نرخ بازگشت سرمایه (IRR) را به‌طور غیرواقعی بالا نگه داشتند. به عنوان مثال، در پیست اسکی «تروجنا»، هزینه‌ها در سال 2023 بیش از 10میلیارد دلار افزایش یافت که باعث شد نرخ بازگشت سرمایه از 9درصد به 7درصد کاهش یابد که از اهداف تعیین‌شده پایین‌تر بود.
تاخیرها و چالش‌های آینده
ارتفاع 500متری برج‌های لاین یکی از عوامل اصلی افزایش هزینه‌هاست. مهندسان پیشنهاد کردند که ارتفاع به 300متر کاهش یابد، اما ولیعهد این پیشنهاد را رد کرد. یک بخش از مسیر ریلی که شامل حفر تونلی 18مایلی در کوهستان بود، کنار گذاشته شد. فاز اول لاین از 10مایل به 1.5مایل کاهش یافت، و هدف کنونی این است که 1.5مایل از آن تا سال 2034 افتتاح شود - بخشی که قرار است استادیومی برای مسابقات جام جهانی در آن ساخته شود. اما حتی پس از صرف این همه هزینه و تبلیغات، کارگران رستوران‌ها، به دلیل نبود مشتری، وقت خود را با مطالعه کتاب می‌گذرانند. زمین گلف و هتل‌ها، چهار ماه پس از جشن افتتاحیه هنوز به روی عموم باز نشده‌اند.
بازار