پیام ویژه - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
«ایران قصد ندارد در ملأعام مذاکره کند»؛ این جمله را سیدعباس عراقچی درباره علت لغو سخنرانی‌اش در بنیاد کارنگی واشنگتن در شبکه اجتماعی ایکس نوشت. خبر لغو این سخنرانی روز دوشنبه توسط نمایندگی کشورمان در سازمان ملل اعلام و علت آن «تبدیل سخنرانی به مناظره» بیان شد.
نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در نیویورک طی اطلاعیه‌ای بیان کرده بود: «سخنرانی سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان که مقرر بود دوشنبه به صورت مجازی در کنفرانس بین‌المللی سیاست هسته‌ای کارنگی ایراد شود، لغو شده است». این اطلاعیه افزوده بود: «این لغو متعاقب تصمیم برگزارکنندگان کنفرانس برای تغییر قالب این سخنرانی به مناظره انجام شده است. با آنکه نمایندگی از این تصمیم برگزارکنندگان ابراز تأسف می‌کند، لیکن متن کامل سخنان وزیر امور خارجه در زمان مقتضی همرسانی خواهد شد». دیروز نیز عراقچی به تشریح علت لغو سخنرانی‌اش پرداخت و در صفحه اجتماعی ایکس خود در این باره توضیحاتی ارائه داد و نهایتا لینک متن سخنرانی لغوشده‌اش را که «لارنس نورمن» خبرنگار باسابقه آمریکایی آن را هوشمندانه توصیف کرده است، در ذیل پیام خود قرار داد. عراقچی در ایکس نوشت: زمانی که با ارائه سخنرانی کلیدی در کنفرانس بین‌المللی سیاست هسته‌ای کارنگی موافقت کردم، ایران و ایالات متحده هنوز تاریخی برای دور بعدی مذاکرات که در سطح کارشناسان از چهارشنبه و در سطح عالی از روز شنبه آغاز می‌شود، تعیین نکرده بودند. وی افزود: همان‌طور که در متن سخنرانی آماده‌شده خود نیز تاکید کرده‌ام، ایران اصلا قصد ندارد در ملأعام مذاکره کند. عراقچی ادامه داد: در سخنرانی خود همچنین روشن کرده‌ام برخی «گروه‌های ذی‌نفع خاص» تلاش می‌کنند با بدنام کردن مذاکره‌کنندگان و ترغیب دولت ایالات متحده به طرح خواسته‌های حداکثری، روند دیپلماسی را دستکاری و از مسیر خود منحرف کنند.
وی گفت: من به پرسش‌های دشوار روزنامه‌نگاران یا پاسخ به نگرانی‌های شهروندان عادی عادت دارم اما تبدیل سخنرانی به یک پرسش و پاسخ آزاد، یا آن را مبدل به یک مذاکره عمومی می‌کند که من حاضر به پذیرش آن نیستم، یا آن را برای مخاطبانی که احتمالا به دنبال جزئیات مذاکرات و اینکه مذاکرات به کجا می‌رسد هستند، ناراحت‌کننده می‌کند.
عراقچی افزود: متاسفم که دعوت‌کنندگان من نه از این پویایی‌های حساس آگاه بودند و نه به آن توجه داشتند.
بازار
![]()
ایران بر سر امنیت خود مذاکره نمی‌کند
وزیر امور خارجه در ذیل پیام خود، لینک متن انگلیسی سخنرانی لغوشده‌اش در بنیاد کارنگی را گذاشته بود. در متن این سخنرانی آمده است: ایران یکی از نخستین امضاکنندگان معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بوده و از همان ابتدا بر حق برابر تمام کشورها برای دسترسی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای و مخالفت با تولید و نگهداری سلاح‌های هسته‌ای تأکید داشته است. موضع ما فقط حقوقی یا سیاسی نیست، بلکه ریشه در باورهای دینی و اخلاقی دارد. رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌صراحت اعلام کرده‌اند تولید و استفاده از اینگونه سلاح‌ها حرام است و این فتوا وجهه‌ای اخلاقی و دینی به موضع ما داده است.
از سوی دیگر، ایران همواره مدافع ایده ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه بوده است. ما، همراه با مصر، نخستین‌بار این پیشنهاد را در سال 1974 مطرح کردیم و تا امروز نیز آن را یکی از اصول بنیادین سیاست خارجی خود می‌دانیم. باور ما این است هیچ جایگاهی برای سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه - یا هر نقطه‌ای از جهان - نباید وجود داشته باشد اما سکوت غرب در برابر زرادخانه هسته‌ای اسرائیل و خودداری آن رژیم از پیوستن به NPT یا پذیرش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نوعی معیار دوگانه در نظام جهانی عدم اشاعه ایجاد کرده که تا امروز پابرجا مانده. اکنون در سال 2025 هستیم؛ زمان آن رسیده این استاندارد دوگانه پایان یابد.
برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و چالش‌های پیش رو
توسعه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، ریشه در ضرورت‌های واقعی و بلندمدت کشور دارد. ما این مسیر را از دهه 1950 و در همکاری با برنامه «اتم برای صلح» آمریکا آغاز کردیم. امروز با جمعیتی بیش از 90 میلیون نفر و صنعتی گسترده، به وضوح نیازمند منابع متنوع انرژی هستیم تا هم استقلال اقتصادی خود را حفظ کنیم و هم به اهداف محیط زیستی پایبند بمانیم.
متأسفانه این برنامه صلح‌آمیز، بارها قربانی بدفهمی‌ها، روایت‌های تحریف‌شده و سیاست‌ورزی‌های یک‌جانبه شده است. همین روایت‌های نادرست، پایه‌گذار سیاست‌های اشتباه و مانع شکل‌گیری فرصت‌های واقعی برای دیپلماسی بوده‌اند. با این حال، نشانه‌هایی از تغییر در این روند دیده می‌شود. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور ترامپ نسبت به اشتباهات پرهزینه دولت‌های قبلی آگاهی پیدا کرده؛ اشتباهاتی که هزاران میلیارد دلار از پول مالیات‌دهندگان آمریکایی را در خاورمیانه هدر داد، بی‌آنکه برای آمریکا دستاوردی به همراه داشته باشد.
ایران بارها اعلام کرده آماده تعامل با ایالات متحده، بر پایه احترام متقابل و موقعیت برابر است. این تعامل شامل به رسمیت شناختن حقوق مشروع ایران در قالب معاهده NPT، از جمله حق تولید سوخت هسته‌ای برای نیروگاه‌های برق می‌شود. ما هیچ چیز برای پنهان‌کردن نداریم. به همین دلیل بود که در توافق برجام، ایران به جامع‌ترین نظام بازرسی تاریخ بین‌المللی تن داد.
اما خروج آمریکا از برجام در سال 2018 و بازگرداندن تحریم‌ها، مسیر اعتمادسازی را به‌هم زد. با این وجود، ایران بار دیگر با تعهد به مسیر دیپلماسی، نشان داده همچنان آماده گفت‌وگوی سازنده است.
پیش‌نیاز هر مذاکره موفقی، وجود پایه‌ای محکم است. اساس مذاکره باید مصالحه‌ای منصفانه و متقابل باشد. برخلاف ادعاهای برخی گروه‌های ذی‌نفوذ، ایران همواره به تعهدات خود در برجام پایبند بوده. گزارش‌های رسمی، از جمله ارزیابی اخیر مدیر اطلاعات ملی ایالات متحده، این موضوع را تأیید می‌کند. ما حتی 7 سال پس از خروج آمریکا از توافق، همچنان به تعهدات‌مان پایبند مانده‌ایم. این یعنی می‌توان به امضای ایران اعتماد کرد. اگر کسی خلاف این را ادعا می‌کند، یا از واقعیت‌ها بی‌خبر است، یا عمداً حقیقت را تحریف می‌کند.
2 سوءبرداشت رایج که باید به آن توجه شود: اول، برخی گروه‌های خاص در تلاشند روند دیپلماسی میان ایران و آمریکا را تخریب کنند. آنها اینگونه القا می‌کنند که توافق احتمالی، صرفا تکرار برجام خواهد بود. باید شفاف بگویم: در حالی که برجام یک دستاورد مهم به شمار می‌رفت، بسیاری در ایران بر این باورند که آن توافق دیگر کفایت نمی‌کند. خواسته آنها روشن است؛ توافقی جدید که نه‌تنها نگرانی‌های همه طرف‌ها را برطرف کند، بلکه منافع اقتصادی ایران را نیز تضمین کند. من با این رویکرد موافقم. البته نمی‌توانم از طرف رئیس‌جمهور ترامپ صحبت کنم اما سابقه عملکرد او نشان می‌دهد او هم تمایلی به بازگشت صرف به برجام ندارد.
دوم، ایران هرگز مانع همکاری اقتصادی یا علمی با آمریکا نبوده است. این سیاست‌گذاران آمریکایی بوده‌اند که تحت تأثیر همان گروه‌های خاص، مسیر همکاری را مسدود کرده‌اند. چندی پیش در یادداشتی در واشنگتن‌پست توضیح دادم که اقتصاد ایران، ظرفیتی هزار میلیارد دلاری دارد؛ ظرفیتی که می‌تواند به روی شرکت‌های آمریکایی نیز باز شود. از جمله در حوزه تولید انرژی پاک و غیرهیدروکربنی. ما در حال حاضر رآکتوری فعال در نیروگاه بوشهر داریم و برنامه‌مان ساخت دست‌کم 19 رآکتور دیگر است. این یعنی بازار قراردادهایی به ارزش ده‌ها میلیارد دلار، پیش‌روی صنعت هسته‌ای در حال افول آمریکا قرار دارد.
اگر بخواهیم به توافقی پایدار برسیم، این توافق باید بر 2 اصل استوار باشد: اول، تضمین منافع اقتصادی ایران و دوم، نظارت و راستی‌آزمایی شفاف بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای کشور. فقط چنین توافقی است که می‌تواند اعتماد و ثبات بلندمدت را فراهم کند. همچنین باید مرز مذاکرات به وضوح ترسیم شود: مذاکرات باید صرفا بر رفع تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای متمرکز باشد. ایران، در این منطقه بی‌ثبات و پرمخاطره، هرگز امنیت خود را موضوع چانه‌زنی قرار نخواهد داد.
به همان اندازه مهم، درک و احترام به تاریخ، تمدن و هویت فرهنگی ملت ایران است. استفاده از زبان تهدید و فشار علیه ایران، نه‌تنها بی‌نتیجه بوده، بلکه مسیر مصالحه را نیز می‌بندد. تنها راه تعامل موثر و سازنده، گفت‌وگو بر پایه احترام متقابل و درک متقابل از جایگاه طرفین است.
و نکته پایانی اما بسیار مهم این است که نباید با ایران به عنوان استثنایی در نظام جهانی عدم اشاعه رفتار شود. ایران، درست مانند سایر اعضای معاهده NPT، هم حق دارد و هم مسؤولیت دارد. احترام به این اصل بنیادین، شرط لازم برای رسیدن به توافقی عادلانه و پایدار است.
اگر می‌خواهیم نظام جهانی عدم اشاعه پابرجا بماند، همه کشورها - بویژه دارندگان سلاح‌های هسته‌ای - باید به تعهدات خود عمل کنند. فقط از راه پاسخگویی متقابل می‌توان با چالش‌های مهم و فوری امروز مقابله کرد.
جمهوری اسلامی ایران آماده است نقشی فعال در ایجاد منطقه‌ای امن‌تر و عاری از تهدید سلاح‌های هسته‌ای ایفا کند.
یک سخنرانی و 3 نکته مهم
سخنرانی لغو شده عراقچی که اکنون با انتشار آن در فضای مجازی، علنی شده و بازتاب‌هایی نیز در میان رسانه‌ها داشته است، 3 نکته مهم در خود دارد:
1- عراقچی اشاره می‌کند نه ایران و نه آمریکا دیگر برجام را کافی نمی‌دانند. به این معنی که دیگر به برجام بسنده نمی‌کنیم. وی در سخنرانی‌اش تصریح کرده است: «بسیاری در ایران بر این باورند آن توافق دیگر کفایت نمی‌کند. خواسته آنها روشن است؛ توافقی جدید که نه‌تنها نگرانی‌های همه طرف‌ها را برطرف کند، بلکه منافع اقتصادی ایران را نیز تضمین کند. من با این رویکرد موافقم. البته نمی‌توانم از طرف رئیس‌جمهور ترامپ صحبت کنم اما سابقه عملکرد او نشان می‌دهد او هم تمایلی به بازگشت صرف به برجام ندارد».
این اظهارات عراقچی از این جهت واجد اهمیت است که نشان می‌دهد اشتباهات مربوط به مذاکرات در دوره حسن روحانی برای تیم مذاکره‌کننده ایرانی همانند یک عبرت درس‌آموز است و از همین رو ایران هم در مذاکره و هم در مطالبه، از برجام عبور کرده است.
2- باید روی 2 نکته تاکید و توجه شود: اول تضمین منافع ایران در مذاکرات دوجانبه و در مقابل (دوم) راستی‌آزمایی شفاف بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای کشور. به این معنی که در مقابل راستی‌آزمایی درباره برنامه هسته‌ای ایران، باید منافع اقتصادی ایران با لغو تحریم‌ها تضمین شود. وی تاکید می‌کند: «فقط چنین توافقی است که می‌تواند اعتماد و ثبات بلندمدت را فراهم کند. همچنین باید مرز مذاکرات به وضوح ترسیم شود. مذاکرات باید صرفاً بر رفع تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای متمرکز باشد. ایران در این منطقه بی‌ثبات و پرمخاطره، هرگز امنیت خود را موضوع چانه‌زنی قرار نخواهد داد».
3- ظرفیت سرمایه‌گذاری در ایران بویژه در بحث تولید برق پاک تا به آن میزان است که می‌تواند برای طرف‌های مختلف حتی سرمایه‌گذاران آمریکایی به عنوان یک فرصت جذاب تلقی شود. طرح این بخش در سخنان عراقچی همان نکته‌ای است که لارنس نورمن، خبرنگار آمریکایی آن را هوشمندانه توصیف می‌کند. در سخنرانی عراقچی آمده است: «برنامه بلندمدت ما ساخت حداقل 19 رآکتور هسته‌ای دیگر است، به این معنا که ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در دسترس خواهد بود. بازار ایران به‌تنهایی آنقدر بزرگ است که بتواند صنعت هسته‌ای در حال افول ایالات متحده را احیا کند».
لارنس نورمن: پیام عراقچی هوشمندانه بود
خبرنگار آمریکایی سخنرانی عراقچی در کارنگی را یک درخواست هوشمندانه توصیف کرد.
لارنس نورمن، خبرنگار ارشد روزنامه وال‌استریت ژورنال در حساب کاربری خود در شبکه ایکس در تحلیل سخنرانی عراقچی در بنیاد آمریکایی کارنگی نوشت: سخنرانی‌‌ای که عراقچی برای رویداد لغوشده کارنگی نوشته بود، در اصل در هیچ موضوع مهمی عقب‌نشینی نمی‌کند اما با حرف‌هایی بسته‌بندی شده مثل سرمایه‌گذاری مشترک و همکاری در برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران هوشمندانه عمل کرده است.
وی افزود: این یک درخواست هوشمندانه و با دقت تنظیم‌شده است، همان‌طور که از عراقچی انتظار می‌رود اما خلاصه پیام این است: باید به ما اجازه دهید غنی‌سازی را در داخل کشور ادامه دهیم؛ آن‌وقت می‌توانیم با شما همکاری کنیم. بنابراین این موضع در عمل تغییری در وضعیت ایجاد نمی‌کند.
لارنس همچنین بیان داشت: این بخش، جایی است که عراقچی تلاش می‌کند توجه دولت ترامپ را جلب کند، به شرطی که اجازه دهند ایران غنی‌سازی را در داخل ادامه دهد: «این شامل شرکت‌هایی می‌شود که می‌توانند به ما در تولید برق پاک از منابع غیرهیدروکربنی کمک کنند. ایران در حال حاضر یک رآکتور در نیروگاه هسته‌ای بوشهر دارد».
«برنامه بلندمدت ما ساخت حداقل 19 رآکتور دیگر است، به این معنا که ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در دسترس خواهد بود. بازار ایران به تنهایی آنقدر بزرگ است که بتواند صنعت هسته‌ای در حال افول ایالات متحده را احیا کند».