بزرگنمايي:

پیام ویژه - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روزگذشته سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری خود از توافق راهبردی میان ایران و روسیه گفت. توافقی که قرار است در سفر رئیس جمهور به مسکو میان دو کشور امضا شود. بقایی درباره امضای این سند راهبردی گفت: «موافقتنامه جامع ایران و روسیه، به‌روزرسانی و تکمیل‌کننده سند قبلی است. این سند از اوایل تابستان به تأیید دو کشور رسیده بود، ولی دنبال زمانی برای امضای آن بودیم.» وی با بیان اینکه شروع روند تدوین این موافقت‌نامه به سال‌ها قبل باز می‌گردد و از اواخر سال 90 شروع شد، افزود: «موافقتنامه جامع ایران و روسیه، به‌روزرسانی و تکمیل‌کننده سند قبلی است. این سند از اوایل تابستان به تأیید دو کشور رسیده بود، ولی دنبال زمانی برای امضای آن بودیم. این سند دوجانبه و برای تقویت مناسبات و روابط دوجانبه بین ایران و روسیه است.»
تاکنون جزئیات دقیقی از این توافق استراتژیک جدید منتشر نشده است؛ اما بر اساس اطلاعات ارائه‌ شده از سوی روسیه، توافق سال 2001 شامل همکاری‌هایی در حوزه‌های «صنعت و فناوری، پروژه‌های امنیتی، انرژی، استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای» بود.
در آستانه امضای توافقنامه جامع و راهبردی میان ایران و روسیه، نگاهی به اهمیت این سند نشان می‌دهد که این توافق فراتر از یک همکاری دوجانبه بوده و نمادی از تعمیق روابط استراتژیک میان دو کشور است. این سند، علاوه بر توجه به ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی، حامل پیامی به نظام بین‌الملل درباره شکل‌گیری نظم نوینی است که بدون دخالت قدرت‌های غربی، بر اساس منافع مشترک کشورهای مستقل تعریف می‌شود.
ابعاد توافق؛ نقشه راهی جامع برای همکاری‌های بلندمدت
این توافق که از سوی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه به‌عنوان «جدید و بزرگ» توصیف شده است، متنی جامع و بلندمدت دارد که چهار فصل مختلف را در بر می‌گیرد. لاوروف هدف این توافق را تثبیت قانونی پیشرفت‌های حاصل ‌شده در روابط دوجانبه و انتقال آن به سطح شراکت استراتژیک عنوان کرده است. تقویت تعاملات در زمینه‌های اقتصادی و انرژی، همکاری‌های امنیتی، دفاعی و مقابله با تروریسم، تعامل برای حفظ صلح و امنیت در سطوح منطقه‌ای و جهانی از محورهای اصلی این توافقنامه هستند.
چالش‌های خارجی و الزامات داخلی توافق
توافقنامه جامع ایران و روسیه در حالی به مرحله امضا نزدیک می‌شود که فشارهای خارجی به‌ویژه از سوی غربی ها، بر هر دو کشور افزایش یافته است. جنگ اوکراین و اتهامات وارده به ایران درباره ارسال پهپادها به روسیه از جمله چالش‌هایی است که تلاش دارد این توافق را به موضوعی صرفا نظامی و امنیتی تقلیل دهد. ایران بارها تصریح کرده که همکاری‌های نظامی آن با روسیه، پیش از جنگ اوکراین صورت گرفته و تهران هیچ تمایلی به مشارکت در جنگ ندارد.
ضرورت تمرکز بر ابعاد اقتصادی
اگرچه صنایع نظامی و دفاعی از موضوعات مهم در روابط ایران و روسیه است، اولویت تهران در این توافق بر جذب سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی به‌ویژه در حوزه انرژی و حمل‌ونقل متمرکز است. این نگاه به‌ویژه با توجه به نیازهای اقتصادی هر دو کشور و فشار تحریم‌های غرب، حائز اهمیت بیشتری است.
توافق ایران و روسیه، فراتر از یک سند دوجانبه، بخشی از تلاش برای شکل‌گیری بلوک‌های جدید قدرت در سطح جهانی است. سازمان‌هایی مانند بریکس و سایر ائتلاف‌های منطقه‌ای نشان‌دهنده حرکت کشورهای مستقل به‌ سوی کاهش وابستگی به غرب است.
اشتراکات ایران و روسیه در نظم نوین جهانی
هر دو کشور هدف تحریم‌های گسترده غرب قرار گرفته‌اند، رویکرد مشترک در مخالفت با سلطه‌طلبی غرب و تلاش برای تقویت چندجانبه‌گرایی و ضرورت همکاری در مقابله با چالش‌های مشترک منطقه‌ای و جهانی را می‌توان از اشتراکات هر دو کشور دانست.
امضای توافق جامع ایران و روسیه، گامی مهم در تعمیق روابط دوجانبه و تقویت تعاملات در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی است. این توافق، در کنار دستاوردهای اقتصادی و امنیتی، نمادی از همگرایی دو کشور در مقابله با چالش‌های مشترک و تلاش برای شکل‌گیری نظمی متوازن‌تر در جهان است. ضروری است که هر دو کشور با هوشیاری و تمرکز بر منافع مشترک، از تأثیرگذاری عوامل خارجی بر این توافق جلوگیری کرده و بسترهای اجرایی لازم برای تحقق اهداف آن را فراهم کنند.
توضیحات مقام روس درباره تعویق امضای توافقنامه راهبردی
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه در 23 آبان اعلام کرد که شرایط امضای توافق‌نامه راهبردی جامع ایران و روسیه تعیین شده و طرفین در حال مذاکره درباره نحوه امضای آن هستند. او افزود که این موافقت‌نامه آماده است و در یک نشست رسمی بین سران دو کشور امضا خواهد شد.
زاخارووا اشاره کرد همان‌طور که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در دیدار خود با رئیس‌جمهوری ایران در حاشیه اجلاس بریکس در کازان اعلام کرد این توافق آماده است و در دیدار دوجانبه سران امضا خواهد شد. او همچنین تأکید کرد که همکاری‌های ایران و روسیه به‌طور مؤثر در حال توسعه است و این توافق جامع همکاری که شامل زمینه‌های مختلفی مانند انرژی، حمل‌ونقل، صنعت، کشاورزی و فرهنگ است، می‌تواند نقطه عطفی در روابط دو کشور باشد.
طبق گزارش‌ها، امضای این توافق ابتدا قرار بود در مارس انجام شود؛ اما به ‌دلیل تغییرات سیاسی در ایران و شهادت آیت‌الله ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین ایران به تعویق افتاد.
اهمیت توافق جامع ایران و روسیه در شرایط کنونی منطقه‌ای و جهانی
توافق راهبردی میان ایران و روسیه در شرایطی امضا می‌شود که تحولات منطقه‌ای و جهانی در حال بازتعریف معادلات قدرت است. از جنگ اوکراین و تحریم‌های گسترده علیه روسیه تا افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه، این توافق نه‌تنها برای دو کشور، بلکه برای نظم بین‌المللی پیامدهای مهمی به همراه دارد. در ادامه به ابعاد اهمیت این توافق پرداخته می‌شود.
اهمیت توافق در شرایط کنونی منطقه‌ای و جهانی
این توافق بخشی از تلاش‌های ایران و روسیه برای کاهش وابستگی به نظم بین‌المللی تحت رهبری غرب و تقویت چندجانبه‌گرایی است. با پیوستن ایران به سازمان‌های مانند بریکس و شانگهای، این توافق می‌تواند موقعیت ایران را در این بلوک‌های قدرت تثبیت کند. افزایش تعاملات ایران و روسیه به‌عنوان دو کشور مستقل از نفوذ غرب، پیام روشنی به نظام بین‌المللی ارسال می‌کند که قدرت‌های مستقل می‌توانند مسیر توسعه خود را بدون نیاز به غرب دنبال کنند.
آیا این توافق موجب افزایش بازدارندگی ایران می‌شود؟
این توافق می‌تواند به افزایش بازدارندگی ایران در چندین بُعد کمک کند. همکاری‌های امنیتی و دفاعی میان ایران و روسیه به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی، می‌تواند توان بازدارندگی ایران را در برابر تهدیدات منطقه‌ای افزایش دهد. روسیه یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در صنایع نظامی است. انتقال فناوری‌ها و آموزش‌های تخصصی می‌تواند ظرفیت‌های نظامی ایران را بهبود بخشد.
تقویت جایگاه منطقه‌ای
نزدیکی ایران به روسیه که یکی از بازیگران کلیدی در مسائل خاورمیانه است، موجب افزایش وزن استراتژیک ایران در معادلات منطقه‌ای می‌شود.
کاهش وابستگی ایران به غرب
این توافق، از یک‌سو فرصتی برای ایران فراهم می‌کند تا اقتصاد خود را از وابستگی به کشورهای غربی رها کرده و به سمت بازارهای جدید حرکت کند.
 آیا توافق، روابط تهران-مسکو را راهبردی‌تر می‌کند؟ 
بله، این توافق روابط ایران و روسیه را به سطح شراکت استراتژیک ارتقا می‌دهد. این توافق با داشتن چهار فصل جامع، نشان‌دهنده تعهد دو کشور به همکاری‌های بلندمدت در حوزه‌های مختلف است. تمرکز بر بخش‌های اقتصادی، انرژی و حمل‌ونقل نشان‌دهنده این است که روابط ایران و روسیه به‌طور متوازن در حال گسترش است.
تقویت ائتلاف منطقه‌ای
توافق ایران و روسیه می‌تواند بستری برای تقویت ائتلاف‌های منطقه‌ای و هماهنگی در موضوعات استراتژیک مانند مسائل سوریه، قفقاز و آسیای مرکزی فراهم کند.
همکاری نظامی؛ آورده‌های احتمالی برای تهران
همکاری نظامی میان ایران و روسیه می‌تواند آورده‌های مختلفی برای ایران به همراه داشته باشد. روسیه در حوزه‌های پهپادی، پدافند هوایی و تجهیزات نظامی پیشرفته توانایی‌های قابل‌توجهی دارد. دسترسی به این فناوری‌ها می‌تواند توان دفاعی ایران را افزایش دهد. تعاملات مشترک در حوزه‌های نظامی می‌تواند باعث تبادل تجربه‌ها و ارتقای مهارت نیروهای مسلح ایران شود. همکاری در مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی می‌تواند امنیت منطقه‌ای و داخلی ایران را تقویت کند.
تقویت جایگاه دفاعی در منطقه
نزدیکی نظامی به روسیه می‌تواند به ایران کمک کند تا بازدارندگی خود را در برابر تهدیدات منطقه‌ای به‌ویژه از سوی رژیم صهیونیستی و آمریکا تقویت کند. توافق جامع ایران و روسیه، یک تحول استراتژیک در روابط دوجانبه است که می‌تواند به‌طور هم‌زمان بر تقویت بازدارندگی ایران، کاهش وابستگی به غرب و گسترش نفوذ ایران در منطقه تأثیرگذار باشد. این توافق اگر با دقت و هوشیاری طرفین اجرایی شود، می‌تواند به تثبیت موقعیت ایران به‌عنوان یک قدرت مستقل و مؤثر در معادلات بین‌المللی کمک شایانی کند.