بزرگنمايي:

پیام ویژه - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
روی کاغذ، عربستان می‌تواند پیشنهادهایی به ایران ارائه دهد که میانجی‌های سنتی مانند عمان و قطر قادر به ارائه‌ آن‌ها نیستند.
 شبکه‌ سی‌ان‌ان که برای نخستین بار این خبر را منتشر کرد، می‌نویسد که هنوز مشخص نیست آیا عربستان به‌طور رسمی پیشنهاد میانجی‌گری داده است یا خیر؛ بااین‌حال، تحلیل‌گران معتقدند که ریاض انگیزه‌های قوی برای تسهیل این مذاکرات دارد و ممکن است نسبت به میانجی‌های سنتی، در موقعیت بهتری برای کشاندن جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به میز مذاکره باشد.
بر اساس گزارش رادیو اروپای آزاد، گریگوری برو، تحلیل‌گر ارشد گروه اوراسیا مستقر در ایالات متحده، در این‌باره مدعی است: «ریاض به‌دنبال راهی برای رسیدگی به نگرانی‌های مربوط به برنامه‌ هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور و ادعای حمایت از گروه‌های غیردولتی در منطقه است.»
او افزود: «با توجه به تمایل عربستان برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها در خلیج فارس، احتمالاً این کشور دیپلماسی را راهی مؤثرتر برای حل این مسائل می‌بیند، نه اقدام نظامی.»
عربستان سعودی در سال 2016، پس از حمله‌ به اماکن دیپلماتیک این کشور در ایران در واکنش به اعدام یک روحانی برجسته‌ی شیعه توسط ریاض، روابط خود را با تهران قطع کرد. 2 سال بعد، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، ایالات متحده را از توافق هسته‌ای 2015 با ایران خارج کرد، عربستان که یکی از منتقدان سرسخت تهران بود از این اقدام استقبال کرد.
در سال 2019، حوثی‌های یمن حمله‌ گسترده‌ای را با پهپادها و موشک‌ها علیه تأسیسات نفتی عربستان انجام دادند و تولید نفت این کشور را به‌شدت مختل کردند. از آن زمان تاکنون، تحولات مهمی رخ داده است؛ از جمله توافقی که در مارس 2023 با میانجی‌گری چین به احیای روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض منجر شد.
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان مدت‌هاست که در چارچوب برنامه‌ «چشم‌انداز 2030» تلاش دارد کشورش را به قدرتی اقتصادی و دیپلماتیک جهانی تبدیل کند. هدف این برنامه، تنوع‌بخشی به اقتصاد عربستان و کاهش وابستگی آن به نفت است.
اما برای دستیابی به این هدف، عربستان نیازمند ثبات در خاورمیانه است. در واقع، تمایل ریاض به میانجی‌گری میان تهران و واشنگتن، در خلأ سیاسی شکل نگرفته است. ریاض با عادی‌سازی دیپلماتیک روابط خود با تهران، و با حفظ ارتباط استراتژیک با غرب، امیدوار است که خود را از درگیر شدن در یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر مصون نگه دارد.
در حالی‌که جمهوری اسلامی ایران به‌طور رسمی اصرار دارد که به‌دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست، بحث‌ها در ایران درباره‌ تسلیحاتی کردن برنامه‌ی هسته‌ای افزایش یافته است، به‌ویژه با تحولات اخیر در منطقه.
عبدالعزیز ساغر، رئیس مرکز تحقیقات خلیج مستقر در عربستان سعودی، می‌گوید، ریاض به‌صراحت اعلام کرده که این به خود جمهوری اسلامی ایران بستگی دارد که آیا می‌خواهد برنامه‌ هسته‌ای خود را در مسیر صلح‌آمیز حفظ کند یا نه. او ادعا کرد، با این حال، گسترش برنامه‌ی هسته‌ای ایران پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای، این اطمینان را نمی‌دهد که این برنامه صرفاً صلح‌آمیز باقی خواهد ماند.
اخیرا در تهران احتمال مذاکرات مستقیم با ترامپ برای دستیابی به یک توافق هسته‌ای جدید را رد شده و تأکید می‌شود که نمی‌توان به رئیس‌جمهوری آمریکا اعتماد کرد. اینجاست که کارشناسان معتقدند عربستان‌سعودی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده ایفا کند و قدرت دیپلماتیک خود را به نمایش بگذارد.
گریگوری برو می‌گوید: «روی کاغذ، عربستان می‌تواند پیشنهادهایی به ایران ارائه دهد که میانجی‌های سنتی مانند عمان و قطر قادر به ارائه‌ آن‌ها نیستند.»
از دید برخی تحلیل‌گران، ریاض بیشتر از تهران از توافق عادی‌سازی روابط در سال 2023 سود برده است، و بسیاری در ایران معتقدند که تهران از احیای روابط با این قدرت سنی، دستاورد اقتصادی چندانی نداشته است.
برو افزود: «جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال راه‌هایی برای اطمینان از کسب منافع اقتصادی از یک توافق احتمالی است و عربستان گزینه‌ مناسبی برای تحقق این هدف محسوب می‌شود، البته اگر سعودی‌ها بتوانند پیشنهادهایی در زمینه‌ی سرمایه‌گذاری، تجارت و دیگر مزایا ارائه دهند.»
یکی دیگر از انگیزه‌های ایران برای پذیرش میانجی‌گری عربستان این است که همان‌طور که باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، نمی‌توانست تضمین کند که دولت ترامپ به برجام پایبند بماند، ترامپ نیز نمی‌تواند نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران درباره‌ دولت بعدی آمریکا را برطرف کند.
برو در این‌باره گفت: «در مقابل، محمد بن‌سلمان مدت زیادی در قدرت خواهد ماند و این احتمال وجود دارد که پیشنهادهای عربستان، توافق را برای ایران جذاب‌تر کند.»
طبق گزارش‌ها، جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده در ابتدا مذاکراتی را در سال 2013 آغاز کردند که در نهایت به مذاکرات علنی و امضای توافق هسته‌ای در سال 2015 منجر شد. بدین ترتیب، ممکن است تهران وارد مذاکره شود، به‌ویژه اگر این مذاکرات محرمانه باشند، و از این فرصت برای امتیازگیری استفاده خواهد کرد، حتی اگر این امتیازات صرفاً برای باقی ماندن در میز مذاکره یا متوقف کردن فعالیت‌هایی باشد که در هر زمان دلخواه می‌تواند آن‌ها را از سر بگیرد.

منیژه موذن