بزرگنمايي:

پیام ویژه - تسنیم /با وجود پیشرفت‌های چشم‌گیر سازمان امور مالیاتی در سال‌های اخیر و اجرای پروژه‌های ابتکاری برای جلب رضایت مردم مانند اجرای طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، این حوزه همچنان با چالش‌هایی مانند مبارزه با فرار مالیاتی،معافیت‌ها و سامانه‌ها مواجه است.
سازمان امور مالیاتی کشور در سال 1403 دستاوردهای قابل‌توجهی کسب کرد و شاهد اجرای ابتکارات جدید از سوی این سازمان بودیم که نمونه آن که شاید بیشتر برای اصناف قابل درک بود، بحث طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها و فراهم شدن امکان محل هزینه کرد مالیات پرداختی از سوی آنها بود.
با وجود این شرایط همچنان چالش‌های جدی در این حوزه وجود دارد. این سازمان با اجرای سیاست‌های جدید و بهره‌گیری از فناوری، تلاش کرده تا نظام مالیاتی را بهبود بخشد، اما برخی مشکلات ساختاری و اجرایی، رضایت کامل مودیان و کارشناسان را به دنبال نداشته است.
یکی از اقدامات مثبت سازمان امور مالیاتی، تداوم مسیر توسعه سامانه‌های الکترونیکی برای تسهیل خدمات مالیاتی بوده است. سامانه جامع مالیاتی با هدف کاهش مراجعات حضوری و ساده‌سازی فرآیند ثبت و ارسال اظهارنامه‌ها راه‌اندازی شده و برای برخی از مودیان مفید بوده است. شاید یکی از جدیدترین نمونه‌ها در این حوزه بحث اجرایی شدن دفاتر الکترونیک است که استفاده از کاغذ در نگهداری دفاتر را حذف می‌کند و شفافیت بیشتری نیز ایجاد می‌شود. 
با این حال، این سامانه‌ها همچنان با مشکلات فنی نظیر قطعی مکرر و کندی سیستم مواجه بوده که باعث نارضایتی بخشی از کاربران شده است. این اتفاق به ویژه در بازه‌هایی که به تاریخ‌های ارائه اظهارنامه‌های فصلی ارزش افزوده و یا زمان تسلیم اظهارنامه‌های سالانه و تبصره 100 می‌رسیم به شدت تشدید می‌شود. در چنین شرایط سازمان امور مالیاتی با وجود اطلاع‌رسانی مداومی که انجام می‌شود، در نهایت اقدام به تمدید بازه ارائه اظهارنامه می‌کند.
بازار
وصول 18 هزار میلیارد تومان از محل شناسایی فرار مالیاتی/ شرکت‌های صوری و حساب‌های اجاره‌ای در 1404 کنترل می‌شوند؟
با وجود تلاش برای جلوگیری از فرار مالیاتی، نظارت بر شرکت‌های بزرگ و افراد با درآمد بالا همچنان اشکالاتی وجود دارد که برطرف شدن آنها می‌تواند. یکی از مسیرهای بسیار موثری که نه فقط در موضوع مالیات بلکه در جهت شفاف‌سازی جریان مالی در کشور اجرایی شده است، بحث اجرای سامانه مودیان است. با این وجود این سامانه همچنان به بلوغ کامل نرسیده است. در حقیقت با گسترش بیش از پیش صدور صورت حساب‌های الکترونیک امکان رصد و مدیریت بهتر جریان کالا و خدمات فراهم می‌شود.
به این ترتیب در نهایت می‌توان شاهد بود که در کنار این افزایش شفافیت فرار مالیاتی نیز بیش از پیش شناسایی شود و سرعت برخورد با موارد تخلف نیز تشدید خواهد شد. یکی از مواردی که اخیرا وضعیت آن بهبود پیدا کرده است، موضوع دریافت استعلام حساب‌های مربوط به افراد مشکوک از بانک‌های عامل است. پیش از این درخواست استعلام به صورت مکتوب به بانک‌های عامل ارائه می‌شد و سپس پاسخ آن به صورت فیزیکی به سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شد.
به گفته رئیس مرکز مبارزه با فرار مالیاتی اخیراً وب سرویسی برای این منظور ایجاد شده و تعدادی از بانک‌ها نیز به آن متصل شده‌اند و تنها تعدادی باقی مانده‌اند که اگر آنها نیز تا پایان مهلت تعیین شده اقدام نکنند، اقدام حقوقی در خصوص آنها انجام خواهد شد. باید دید که این اقدام و استفاده از ابزارهای هوشمند در سال 1404 تا چه اندازه می‌تواند مسیر را برای حل چالش‌های عمده مبارزه با فرار مالیاتی که شرکت‌های صوری و حساب‌های اجاره‌ای هستند، موثر باشد.
همچنین سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که رویکرد سازمان امور مالیاتی کشور برای وصول درآمدهای مالیاتی از محل شناسایی فرارهای مالیاتی است. لذا افزایش درآمدهای مالیاتی در نظام مالیاتی کشور بدون فشار به مؤدیان خوش‌حساب کنونی و واحدهای تولیدی و صنعتی و از طریق امور چون مقابله با فرار مالیاتی صورت می‌گیرد.
برهمین اساس وصول 18هزار میلیارد تومان از محل مبارزه با فرار مالیاتی در 11ماه سال1403 انجام شده است. در کنار این مسئله تمرکز بر شناسایی مؤدیان جدید صورت گرفته که منجر به شناسایی 2409مؤدی فاقد اعتبار جدید، شناسایی 1191 فرد فاقد پرونده مالیاتی و شناسایی 746مؤدی مشکوک به پول‌شویی شده است.
امکان ایجاد بازدارندگی با آموزش مودیان در خصوص جرایم سنگین فرار مالیاتی
در زمینه آموزش و اطلاع‌رسانی، سازمان امور مالیاتی اقداماتی نظیر برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ارائه خدمات مشاوره‌ای آنلاین انجام داده که سطح آگاهی برخی مودیان را نسبت به تکالیف مالیاتی افزایش داده است. اتاق اصناف و بازرگانی نیز در این خصوص نقش داشته‌اند. ضمن این سرعت واکنش سازمان امور مالیاتی نسبت به اتفاقات رخ داده و برخی اخبار غیرواقعی قابل قبول بوده است.
این مسئله جزو موارد مثبت عملکرد سازمان امور مالیاتی بوده است، با این وجود همچنان نقص‌های جدی در خصوص اطلاع مودیان از وظایف خود وجود دارد. به خصوص مودیان باید به طور جدی‌تری در جریان تبعات شدید فرار مالیاتی در حوزه‌هایی که مشمول ارزش افزوده است، قرار بگیرند. این مسئله خود می‌تواند به پیشگری از اقداماتی که در راستای فرار مالیاتی صورت می‌گیرد، انجام شود.
قفل هدف‌گذاری 10 درصدی مالیات به GDP با ساماندهی معافیت‌ها باز می‌شود؟
درآمدهای مالیاتی کشور در سال 1403 با افزایش قابل توجه همراه بوده که نشان‌دهنده تلاش سازمان برای تأمین منابع مالی پایدار است. با این حال، برخی فعالان بخش خصوصی معتقدند که حداقل بخشی از این افزایش درآمد ناشی از فشار بر مودیان خرد بوده است. باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از افزایش درآمدهای مالیاتی به دلیل نرخ بالای تورم و همچنین افزایش اعداد و ارقام فروش رخ می‌دهد.
با این وجود مدیران سازمان امور مالیاتی تاکید می‌کنند که تمرکز برجلوگیری از فرار مالیاتی و همچنین گسترش دامنه مودیان بوده است. به طور مثال اعلام می‌شود که 1.3 میلیون مودی که از نسبت‌های سود مربوط به مشاغل دیگر سوء استفاده می‌کردند شناسایی شده و ضمن اصلاح اینتاکد آنها، مابه‌التفاوت مالیات نیز از آنها مطالبه شده است.
با این حال همچنان این سوال مطرح است که ظرفیت مقابله با فرار مالیاتی چقدر است و با تنگ‌تر کردن دایره مبارزه با فرار مالیاتی تا چه اندازه می‌توان درآمدها را افزایش داد؟ براساس برنامه هفتم توسعه هدف‌گذاری‌های مشخصی در خصوص سهم مالیات در اداره کشور انجام شده است. براساس برنامه هفتم توسعه، نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی تا پایان برنامه هفتم توسعه باید به 10 درصد برسد. نسبتی که در بودجه 1404، حدود 5.5 درصد بوده است.
تحقق این هدفگذاری با صرف برخورد با فرار مالیاتی ممکن نیست و باید اقدامات جدی‌تری در دستور کار قرار بگیرد. مهم‌ترین اقدامی که ورود به آن به سبب ذی‌نفعان قدرتمند بسیار مشکل به نظر می‌رسد معافیت‌های مالیاتی است. در حال حاضر وضعیت معافیت‌های مالیاتی آشفته و غیرشفاف است. ضمن اینکه گزارش مشخصی از عملکر و نتیجه این معافیت‌ها در دسترس نیست. بسیاری از کارشناسان براین نکته تاکید دارند که معافیت‌های مالیاتی که طی سالیان گذشته اعمال شده است نتوانسته است تاثیری در توسعه بخش‌های مورد نظر قانون‌گذار داشته باشد.
رئیس سازمان امور مالیاتی نیز پیش از این تاکید کرده بود که برای تحقق اهداف مالیاتی برنامه هفتم توسعه نیاز است تا مسئله معافیت‌های مالیاتی بازنگری شود. با توجه به این الزامات یکی از انتظاراتی که در سال 1404 وجود دارد، پیگیری جدی ساماندهی معافیت‌های مالیاتی است.
در مجموع عملکرد سازمان امور مالیاتی در سال 1403 نشان‌دهنده تلاش برای بهبود نظام مالیاتی است، اما چالش‌ها و مشکلات همچنان باقی است و نیاز است تا برخی مواردی با جدیت بیشتری در سال آینده پیگیری شود. شاید مهم‌ترین مسئله در بین این موارد نیز مسئله ساماندهی معافیت‌ها به ویژه شرکت‌های بزرگ است که قطعا با مقاومت بالای ذی‌نفعان آن مواجه خواهد شد.
تحقق نزدیک به 100 درصدی درآمدهای مالیاتی در 1403
در مدت 11 ماه از سال 1403، درآمد مالیاتی جمع‌آوری‌شده به بیش از هزار و 88 همت رسیده است. این میزان نسبت به دوره مشابه سال گذشته 56 درصد افزایش یافته و حدود 97 درصد از بودجه تعیین‌شده را محقق کرده است. بر اساس این گزارش، از کل درآمدهای مالیاتی سال جاری، مبلغی بیش از 705 هزار میلیارد تومان از مالیات‌های مستقیم تأمین شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 72 درصد رشد داشته است. این مالیات‌های مستقیم شامل موارد زیر است:
- مالیات بر اشخاص حقوقی: حدود 480 هزار میلیارد تومان
- مالیات بر درآمدها: حدود 200 هزار میلیارد تومان
- مالیات بر ثروت: بیش از 26 هزار میلیارد تومان
علاوه بر این، در بازه 11 ماهه سال 1403، بیش از 382 هزار میلیارد تومان از مالیات بر کالاها و خدمات وصول شده است که بخش اصلی آن، یعنی حدود 243 هزار میلیارد تومان، از محل مالیات بر ارزش افزوده بوده است.
شایان ذکر است که در سال گذشته، مبلغ 116 همت از درآمدهای جمع‌آوری‌شده به شهرداری‌ها و دهیاری‌های سراسر کشور برای توسعه و عمران اختصاص یافت. این رقم در 10 ماهه سال جاری به 120 همت افزایش یافته که نشان‌دهنده رشدی 57 درصدی نسبت به مدت مشابه است. همچنین در سال 1400، عوارضی به مبلغ 24 هزار میلیارد تومان به وزارت کشور پرداخت شد که این عدد اکنون به 41 همت رسیده است.