بزرگنمايي:

پیام ویژه - روزنامه جوان /متن پیش رو در جوان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مهرزاد اصغریان| نمایندگان تهران و واشینگتن، امروز در مسقط مذاکرات غیرمستقیم را آغاز می‌کنند. طرف امریکایی، طی روز‌های گذشته با موضع‌گیری‌های رئیس‌جمهور و تنی چند از مقامات این کشور، هرچه در توان داشته به کار گرفته تا از موضع قدرت، پای میز مذاکره حاضر شود. ایران در مقابل، با اعزام یک دیپلمات ارشد و تأکید بر چارچوب‌های مشخص در خط مشی خود، قصد دارد روز شنبه را به عرصه‌ای برای ارزیابی دیدگاه و اراده طرف مقابل برای حل‌وفصل مسائل موجود درباره پرونده هسته‌ای خود تبدیل کند. 
دونالد ترامپ پس از موج‌سواری‌های رسانه‌ای درباره مذاکرات میان ایران و امریکا که با چاشنی تهدید و خط و نشان هم همراه بود، روز پنج‌شنبه یک بار دیگر حرفی را که مدت‌ها قبل زده بود، تکرار کرد: «من چیز زیادی نمی‌خواهم، آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند.» وی افزود: «من می‌خواهم آنها شکوفا شوند. من می‌خواهم ایران بزرگ باشد.» چنین اظهاراتی آن‌هم در این برهه را می‌توان واکنشی به مواضع مقامات ایران دانست که بار‌ها از زبان دیپلمات‌ها و چهره‌های نظامی تأکید کرده‌اند، زبان زور نمی‌تواند ایران را وادار به تن دادن به خواسته‌های امریکا کند و از جنبه دیگر، تمایل امریکا برای دستیابی به توافق در پس اظهارات آتشین روز‌های اخیر ترامپ را آشکار می‌کند. اظهارات مارکو روبیو، وزیر امور خارجه امریکا درباره گفت‌و‌گو‌های 23فروردین‌ماه در عمان گویای چنین نگرشی است. او روز پنج‌شنبه در نشست وزیران ترامپ، اگرچه ادعای ترامپ مبنی بر گفت‌و‌گو‌های مستقیم میان ایران و امریکا را تکرار کرد، اما در عین حال ابراز امیدواری کرد که مذاکرات میان استیو ویتکاف، نماینده ویژه کشورش و یکی از مقام‌های ارشد ایران به صلح منجر شود. او که شانه به شانه ترامپ در هیئت دولت نشسته بود، تأکید کرد: «رئیس‌جمهور ترامپ کاملاً روشن کرده است که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید. ما به این موضوع امیدواریم.» 
امروز، همان‌طور که اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران هم به آن اشاره کرده، فرصتی واقعی برای دیپلماسی است. این مذاکرات که قرار است بعدازظهر در مسقط و با وساطت بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان آغاز شود، به صورت غیرمستقیم و از طریق تبادل متن مکتوب انجام خواهد شد. مذاکرات امروز و چند دور ابتدایی نشان خواهد داد که آیا امریکا همان‌طور که ترامپ و نماینده وی به آن اشاره داشته‌اند، صرفاً حول محور هسته‌ای خواهد بود یا این کشور همچنان با تکیه بر دیدگاه‌های محافظه‌کاران و لابی صهیونیست‌ها، به دنبال مطالبات حداکثری مثل پیش کشیدن مسئله موشکی و بحث متحدان منطقه‌ای ایران و همچنین اعمال مدل لیبی (برنامه هسته‌ای صفر) خواهد بود. این موضوع به ویژه از این جهت اهمیت دارد که تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا همچنان به همان ابزار تکراری، یعنی ابراز نگرانی و انداختن توپ در زمین ایران متوسل شد. او روز پنج‌شنبه در گفت‌و‌گو با خبرنگاران ادعا کرد که مذاکرات عمان نشان خواهد داد که آیا آنها (ایران) در مسیر مذاکره جدی هستند یا خیر و گفت: «آنچه روز شنبه روی می‌دهد، تعیین خواهد کرد که آیا گفت‌و‌گو‌های بیشتری در کار خواهد بود یا خیر.» بروس این را هم گفت که اخراج بازرسان آژانس، تنش‌زایی و اشتباه محاسباتی ایران خواهد بود و کشورش همچنان از انباشت ذخایر رو به افزایش اورانیوم غنی‌شده ایران نگران است. 
رویارویی دیپلمات کارکشته با کارشناس املاک!
امریکایی‌ها از 18 فروردین که ترامپ در دیدار با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، سعی کرد با اعلام خبر آغاز مذاکره با ایران دست برتر را در بازی رسانه‌ای داشته باشند، بلافاصله بازی رسانه‌ای درباره اعزام نماینده برای این مذاکرات را هم شروع کردند. اگرچه از همان آغاز، درباره اینکه ویتکاف برای مذاکره غیرمستقیم با عراقچی حاضر خواهد شد تردیدی نبود، اما امریکایی‌ها از یک طرف، حضور وی در عمان را منوط به مستقیم بودن مذاکرات کردند و از طرفی دیگر، احتمال سفر وی به تهران البته در صورت دعوت شدن از ویتکاف را هم مطرح کردند. با این حال، ویتکاف زودتر از سید عباس عراقچی، وزیر خارجه و نماینده ایران در مذاکرات، بار و بنه سفر را بست و دیروز در روسیه با دیمیتری پسکوف، فرستاده ویژه ولادیمیر پوتین و شخص رئیس‌جمهور روسیه دیدار داشت. ویتکاف یک سرمایه‌دار حوزه املاک است که بدون تجربه دیپلماتیک و صرفاً به واسطه دوستی دیرینه با دونالد ترامپ، عهده‌دار سمتی دیپلماتیک شده است و باید مذاکرات غیرمستقیم را با عراقچی داشته باشد که پیش از اینکه وزیر خارجه ایران باشد، چندین دهه به عنوان چهره‌ای دیپلماتیک شناخته می‌شد و به واسطه حضور در مذاکرات هسته‌ای منتهی به توافق برجام، یدطولایی در عرصه حل مسائل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران دارد. همین موضوع که رسانه‌ها چندان روی آن مانور نداده‌اند، می‌تواند به عنوان مزیت برتر ایران در مذاکرات تلقی شود. علی شمخانی، مشاور سیاسی رهبر معظم انقلاب درباره اختیارات عراقچی در این مذاکرات در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وزیر خارجه ایران با اختیارات کامل برای مذاکره غیرمستقیم با امریکا راهی عمان می‌شود.» وی تصریح کرد که تهران به دور از نمایش و لفاظی مقابل دوربین‌ها به‌دنبال توافق واقعی و عادلانه است. پیشنهاد‌های مهم و قابل اجرا آماده است؛ اگر واشینگتن با صداقت و اراده توافق وارد شود، مسیر توافق روشن و هموار خواهد بود. دیوید ریگوله رز، پژوهشگر و کارشناس غرب آسیا در مؤسسه راهبردی و روابط بین‌الملل به فرانس - 24 می‌گوید: «این (وزیر خارجه) مارکو روبیو نیست، بلکه استیو ویتکاف فرستاده شخصی دونالد ترامپ است که برای رفتن به مسقط انتخاب شده است. ویتکاف که از پیروان وفادار ترامپ است، نه از دنیای دیپلماسی بین‌الملل، بلکه از تجارت ایالات متحده می‌آید و ثروت خود را در املاک و مستغلات به دست آورده است... موضع اطرافیان دولت جدید دونالد ترامپ در قبال ایران به طور قابل‌توجهی با موضع دولت اول ترامپ متفاوت است.» 
اسرائیلِ همیشه نگران!
در این بین، منابع صهیونیست به روزنامه جروزالم‌پست گفته‌اند که تل‌آویو به شدت از احتمال موافقت دونالد ترامپ با یک توافق هسته‌ای «محدود» با ایران نگران است. این گزارش می‌افزاید: «منابع بلندپایه اسرائیلی ابراز نگرانی کرده‌اند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ممکن است توافقی با ایران امضا کند که از نظر اسرائیل «ضعیف» یا «متوسط» محسوب می‌شود. در صورت امضای چنین توافقی، به‌گفته این منابع، احتمال دارد ارتش اسرائیل (IDF) نتواند از فرصت فعلی برای حمله به برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی استفاده کند. با وجود این، برخی دیگر از منابع صهیونیست هنوز امیدوارند ترامپ، همچنان به این موضوع اعتقاد داشته باشد که توافق، راه‌حل مسئله هسته‌ای ایران نیست و نهایتاً حمله نظامی اجتناب‌ناپذیر خواهد شد. امید دیگر این است که رئیس‌جمهور ایالات متحده بتواند ایران را وادار کند تا به توافقی که به زعم آنها بسیار بهتر از توافق سال 2015 است، تن دهد. 
چین، غایب حاضر، اروپای حذف شده
کریستیان واگنر، سخنگوی وزارت خارجه آلمان دیروز در جریان یک کنفرانس خبری با اشاره به مذاکرات امروز گفت: «ما به یک راه‌حل دیپلماتیک نیاز داریم.» او در عین حال تأکید کرد که وجود یک کانال برای گفت‌و‌گو میان ایران و ایالات متحده، تحول مثبتی است. موضع‌گیری این مقام آلمانی در شرایطی است که سه دیپلمات اروپایی به رویترز گفته‌اند که تصمیم واشینگتن برای مذاکره با ایران در عمان بدون هماهنگی با متحدان اروپایی انجام شده و چنین اقدامی موجب کاهش اهرم فشار امریکا شده است. این منابع می‌گویند که ایالات متحده پیش از آنکه ترامپ از مذاکرات هسته‌ای جدید با ایران خبر دهد، هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی یا هماهنگی‌ای با طرف‌های اروپایی انجام نداده است. بلِیز میشتال، معاون اندیشکده صهیونیستی «بنیاد یهودی امور امنیت ملی امریکا» در این‌باره گفته است: «امریکا برای موفقیت در این مذاکرات، نیاز به یک راهبرد هماهنگ با متحدان اروپایی خود دارد. این هماهنگی برای اعمال حداکثر فشار و شانس موفقیت دیپلماتیک حیاتی است.» یکی از دیپلمات‌های ارشد اروپایی نیز در این باره گفت: «تروئیکای اروپایی دیگر به امریکا اعتماد ندارد زیرا بدون مشورت با آنها، دست به ابتکار عمل زده است.» در سایه این تحولات، المانیتور به جایگاه پکن اشاره کرد و نوشت که اگرچه مقامات چینی در اولین نشست مسقط بر سر میز مذاکره حاضر نخواهند شد، اما چین به وسیله تحکیم روابط خود با تهران به عنوان بهترین راه برای نفوذ بر مذاکرات استفاده می‌کند فراتر از دیپلماسی، تجارت نفت بین چین و ایران با وجود تحریم‌های امریکا در حال رونق است. همان‌طور که آدام لوسنت روز پنج‌شنبه گزارش داد، تجارت نفت بین دو کشور در ماه مارس افزایش یافت و به 9/1 میلیون بشکه در روز رسید. 
تکرار قصه توافق موقت
تارنمای خبری «آکسیوس» به نقل از یک دیپلمات اروپایی و یک منبع آگاه دیگر، این ادعا را مطرح کرد که ایران در حال بررسی پیشنهادی است مبنی بر اینکه در مذاکرات با امریکا، دو کشور روی یک توافق هسته‌ای موقت، پیش از پیگیری مذاکرات درباره توافقی جامع کار کنند. طبق گزارش منابع آکسیوس، ایران بر این باور است که دستیابی به یک توافق هسته‌ای پیچیده و بسیار فنی در مدت دو ماه واقع‌بینانه نیست و ایرانی‌ها می‌خواهند زمان بیشتر به‌دست آورند تا از تشدید تنش‌ها جلوگیری کنند. آکسیوس در ادامه ادعا کرد: «توافق موقت میان امریکا و ایران می‌تواند شامل تعلیق بخشی از فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم ایران، رقیق‌سازی ذخایر اورانیوم غنی‌شده 60 درصدی و امکان دسترسی بیشتر بازرسان سازمان ملل متحد به تأسیسات هسته‌ای ایران باشد.» در این گزارش همچنین آمده است: «یک توافق موقت به احتمال زیاد شامل درخواست ایران برای تعلیق سیاست فشار حداکثری ترامپ بر اقتصاد ایران نیز خواهد بود. مشخص نیست که ترامپ تمایلی به انجام آن دارد یا خیر.» علی واعظ از اعضای گروه بین‌المللی بحران (ICG) در تأیید گزارش آکسیوس می‌گوید: «به نظر می‌رسد ایرانی‌ها بر این باورند که دستیابی به توافقی پایدار در چارچوب زمانی موردنظر ترامپ، بعید است. بنابراین ممکن است لازم باشد که یک توافق موقت به عنوان مرحله میانی در مسیر دستیابی به توافق نهایی در نظر گرفته شود.» واعظ، این را هم گفته که ایران با ترامپ، فرصتی بی‌نظیر برای یک توافق پایدار با ایالات متحده و پتانسیل حل یک شکاف دیپلماتیک نزدیک به پنج دهه دارد و نفوذ ترامپ بر اسرائیل و حزب جمهوریخواه، که به طور سنتی با توافق با ایران مخالف است، به هر توافق احتمالی اهمیت بیشتری می‌دهد. سخن از توافق موقت و تمایل ایران برای زمان خریدن در شرایطی مطرح شده که سه مقام ایرانی به روزنامه امریکایی نیویورک‌تایمز گفته‌اند که نه تنها رهبر معظم انقلاب، برخی از شرایط و پارامتر‌ها را برای گفت‌و‌گو تعیین کرده است بلکه بنابر اظهارات این افراد، آیت‌الله علی خامنه‌ای همچنان تأکید دارد که برنامه موشکی ایران، بخشی از دفاع مشروع کشور و خارج از محدوده گفت‌و‌گو‌ها است.
بازار