بزرگنمايي:

پیام ویژه - فرارو /متن پیش رو در فرارو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
گروه هیئت تحریرالشام که سابقاً شاخه‌ای از القاعده بود، تحت رهبری ابو محمد الجولانی تلاش کرده چهره‌ای معتدل از خود به نمایش بگذارد. با وجود ارزیابی‌های متفاوت کارشناسان درباره ماهیت این گروه، تهدیدات تروریستی آن هنوز به‌طور جدی غرب را تهدید نمی‌کند. در عین حال، نگرانی‌ها درباره بی‌ثباتی سوریه و پیامد‌های آن برای منطقه و روابط میان گروه‌های مختلف، به‌ویژه کرد‌ها و ترکیه، ادامه دارد.
دن صباغ-سردبیر بخش امنیتی و دفاعی روزنامه گاردین| هنگامی که سر ریچارد مور، رئیس سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا، ده روز پیش در سخنانی هشدار داد که «هرگز دنیا را در چنین وضع خطرناکی ندیده است»، سوریه تنها یک‌بار ذکر شد. در این سخنان بیان شده بود که تروریسم جهادی در این کشور در حال عقب‌نشینی است، اما پس از موفقیت برق‌آسا و حملات سریع نیرو‌های شورشی، به‌طور حتم سوالات جدیدی مطرح خواهد شد. مقامات اطلاعاتی اکنون مجبورند به سرعت وضعیت گروه‌های شورشی پیروز در سوریه و به‌ویژه گروه برجسته «هیئت تحریرالشام» که اکنون از سوی ایالات متحده و بریتانیا به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است، ارزیابی مجددی داشته باشند.
هیئت تحریرالشام؛ از القاعده تا چهره‌ای معتدل یا تکرار تجربه طالبان؟
«هیئت تحریرالشام» که روزگاری شاخه‌ای از القاعده در سوریه بود، در سال 2016 رابطه خود را با این گروه قطع کرد و تحت رهبری ابو محمد الجولانی، این گروه سعی کرده است چهره‌ای معتدل از خود به نمایش بگذارد. الجولانی در مصاحبه‌ای با سی. ان. ان اعلام کرده که به اقلیت‌های سوری احترام خواهد گذاشت و «هیچ‌کس حق ندارد گروهی را از میان بردارد». گزارش‌های اولیه از حلب نشان می‌دهد که اقلیت مسیحی در این شهر پس از تصرف آن توسط هیئت تحریرالشام در یک هفته گذشته، تحت فشار قرار نگرفته است.
کارشناسان خارجی در ارزیابی نحوه حکومت‌داری «هیئت تحریرالشام» دچار اختلاف‌نظر هستند. ادموند فیتون-براون، کارشناس سابق سازمان ملل در امور تروریسم و مشاور ارشد پروژه مقابله با افراطی‌گری می‌گوید: «کارشناسان آکادمیک خوبی وجود دارند که در مورد هیئت تحریر الشام اطلاعات دارند و نظرات بسیار متفاوتی دارند. برخی به شما خواهند گفت که این گروه اصلاح‌طلب است و قانون‌مدار خواهد بود، اما برخی دیگر خواهند گفت که این همان تکرار تجربه طالبان در افغانستان پس از خروج ایالات متحده در سال 2021 است.»
واقعیت این است که حقیقت هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با این حال، از منظر امنیت بین‌المللی، این موضوع در حال حاضر از اولویت‌های فوری به شمار نمی‌آید. هنوز مشخص نیست که چه نوع دولتی قرار است جایگزین نظام بشار اسد شود یا اینکه گروه «هیئت تحریر الشام» تحت رهبری ابو محمد الجولانی چه نقشی در این تحولات خواهد داشت. یکی از کارشناسان برجسته مسائل خاورمیانه در مؤسسه خدمات رسانی متحد سلطنتی، در این خصوص تاکید می‌کند: «فکر نمی‌کنم کسی باید ساده‌لوح باشد، اما در عین حال نباید به هیئت تحریرالشام به‌طور قطعی نگاه کرد.»
هیئت تحریرالشام و امنیت بریتانیا؛ بررسی احتمال دخالت در حملات تروریستی جهانی
همان‌طور که مقامات اطلاعاتی بار‌ها تأکید کرده‌اند، تهدیدات تروریستی بین‌المللی معمولاً برای شکل‌گیری کامل نیاز به زمان دارند، حتی در شرایطی که زمینه‌های مساعد برای فعالیت‌های تروریستی فراهم باشد. گروه داعش، که در نیمه دوم دهه گذشته بخش‌هایی از شرق سوریه را تحت کنترل خود داشت، دو سال طول کشید تا پس از تصرف افغانستان توسط طالبان، دوباره به برنامه‌ریزی حملات تروریستی بین‌المللی بپردازد. اما زمانی که این تهدیدات به مرحله اجرایی رسید، حملات به شدت و مقیاس وسیعی صورت گرفت. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها، کشتار خونین شرکت‌کنندگان در یک کنسرت در مسکو بود که در سالن کروسوس سیتی در مارس گذشته رخ داد و دست‌کم 130 کشته برجای گذاشت.
با این حال، در حال حاضر مقامات غربی بر این باورند که هیچ‌گونه نشانه‌ای مبنی بر اینکه گروه «هیئت تحریرالشام» قصد داشته باشد در فعالیت‌های تروریستی که به‌طور مستقیم امنیت ملی بریتانیا را تهدید کند، دخالت داشته باشد، وجود ندارد. این ارزیابی به سخنان روز دوشنبه پت مک فادن وزیر دفتر کابینه اشاره دارد که بیان کرد ممکن است بررسی وضعیت تروریستی این گروه – که به‌طور رسمی مانع از هرگونه گفت‌و‌گو با دولت بریتانیا شده است – به‌زودی در دستور کار قرار گیرد. او همچنین افزود که این تصمیم ممکن است «یک تصمیم نسبتاً سریع» اتخاذ شود.
یکی از نگرانی‌های فوری‌تر در سطح بین‌المللی این بود که در صورت سقوط دمشق و منجر شدن آن به بی‌ثباتی گسترده‌تر در سوریه، چه پیامد‌هایی برای منطقه و فراتر از آن به‌وجود خواهد آمد. گروه داعش که در نیمه دوم دهه گذشته بخش‌هایی از شرق سوریه را تحت کنترل خود داشت، اکنون به مجموعه‌ای از گروه‌های کوچک و پراکنده تقلیل یافته است. این گروه تروریستی عمدتاً به‌واسطه ترکیبی از حملات هوایی دقیق غربی و عملیات‌های موفق نیرو‌های کرد سوریه که هم‌اکنون بر شمال‌شرق کشور تسلط دارند، تضعیف شده است. در این مناطق، بسیاری از جنگجویان و حامیان سابق داعش در زندان‌ها و اردوگاه‌ها نگهداری می‌شوند.
آینده کرد‌ها در شمال‌شرق سوریه؛ تهدیدات ترکیه و سیاست‌های متناقض آمریکا
روابط آینده میان «هیئت تحریرالشام» و کرد‌های سوریه همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما نگرانی اصلی نیرو‌های کردی در شمال‌شرق کشور، احتمال مداخله نظامی تهاجمی تحت حمایت ترکیه علیه آنهاست. نیرو‌های دموکراتیک سوریه که هسته اصلی نیروی نظامی کرد‌ها در این منطقه را تشکیل می‌دهند، در سه روز گذشته در منبج با حملات هوایی و زمینی ترکیه مواجه شده‌اند. این حملات توسط گروهی دیگر به نام «ارتش ملی سوریه» صورت می‌گیرد که آنکارا به‌طور فعال از آن حمایت می‌کند. ترکیه، که همواره مخالف سرسخت هرگونه تلاش جدایی‌طلبانه کردی در داخل مرز‌های خود بوده است، نگرانی‌های جدی از گسترش نفوذ کرد‌ها در سوریه دارد.
ایالات متحده و بریتانیا در حال حاضر به‌طور جدی به دنبال حفظ ثبات در مناطق تحت کنترل کرد‌ها هستند، حداقل تا زمانی که وضعیت منطقه همچنان بحرانی باقی بماند. در همین راستا، روز یکشنبه فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) اعلام کرد که 75 هدف داعش در مرکز سوریه را بمباران کرده و تأکید کرد که همکاری با متحدان و شرکای منطقه‌ای خود، از جمله کردها، ادامه خواهد یافت. حدود 900 نیروی آمریکایی نیز در شمال‌شرق سوریه مستقر هستند و به‌عنوان نیروی پشتیبانی برای نیرو‌های دموکراتیک سوریه عمل می‌کنند.
 با این حال، نگرانی‌هایی در خصوص سیاست‌های ایالات متحده وجود دارد، به‌ویژه زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در اکتبر 2019 و در پی درخواست رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، اعلام کرد که نیرو‌های آمریکایی را از سوریه خارج خواهد کرد تا ترکیه بتواند یک منطقه امنیتی مرزی در شمال سوریه ایجاد کند. این تغییرات سیاستی، علاوه بر فشار‌های داخلی و خارجی، می‌تواند بر ثبات منطقه تأثیرات زیادی بگذارد. نگرانی دیگری که ممکن است بر ثبات سوریه و به‌ویژه وضعیت کرد‌ها تأثیر بگذارد، ثبات سیاست‌های غربی است.