بزرگنمايي:

پیام ویژه - آرمان ملی /متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
احسان اسقایی| دیپلماسی عرصه گفت‌وگو برای رسیدن به راه‌حل بر سر مسائلی است که عدم حل آنها در بین دولت‌ها موجب ایجاد بحران‌ها و چالش‌هایی می‌شود.
از این رو در چهار سوی جهان بر سر هر مسأله بحرانی به گفت‌وگو پرداخته می‌شود تا بحران‌ها به چالش تبدیل نشوند و خون بیگناهان بر زمین نریزد. در ایران نیز استفاده از اهرم دیپلماسی برای حل مسائل با جامعه بین‌الملل مورد توجه دولت‌های مختلف قرارگرفته است. حتی دولت‌هایی که معتقدند ریشه بحران‌های ایران با غرب به عدم پذیرش نظم حاکم بر جهان توسط ایران باز می‌گردد، نیز بر دیپلماسی عمومی تأکید کرده‌اند. دولت‌هایی هم که خواستار توسعه روابط خود با جهانند، به صورت خاص به توسعه روابط دیپلماتیک ایران با جهان از غرب تا شرق توجه می‌کنند.
دیپلماسی عمومی
دولت‌های گوناگون در ایران با پرونده هسته‌ای دست و پنجه نرم کرده‌اند. دولت محمد خاتمی پس از افشای ابعاد برنامه هسته‌ای ایران، کوشید نوعی دیپلماسی تخصصی در تعامل با غرب را در پیش بگیرد. حسن روحانی به عنوان مسئول پرونده هسته‌ای سران اتحادیه اروپا را در آن زمان به ایران دعوت می‌کند و برنامه هسته‌ای در بعد غنی‌سازی تعلیق می‌شود. کار بر روی پرونده هسته‌ای ایران در گفت‌وگو با غرب آغاز می‌شود و چند صد ساعت گفت‌وگو بین ایران و آژانس و ایران و اروپایی‌ها برگزار می‌شود. در نهایت این روند موجب می‌شود که ایران در اوج تنش‌های منطقه‌ای، همچون حمله آمریکا به افغانستان و عراق، از تیررس خارج شود تا در نهایت دولت افراطی جورج بوش که نقشه‌هایی برای ایران داشت، از قدرت کنار رفته و ایران نیز پلمب‌های سانتریفیوژهای هسته‌ای را می‌گشاید. در مرحله بعد، در ایران دولتی بر سر کار می‌آید که با نگاه به کلی متفاوتی به مناسبات بین‌المللی، با واقعیت‌های جهان هماهنگی نداشت. در نتیجه، خواسته‌های غیرمنطقی دولت محمود احمدی‌نژاد از علی لاریجانی یعنی فردی که مسئول پرونده هسته‌ای ایران را عهده داشت، او از مسئولیت خود کناره‌گیری می‌کند. در نهایت سعید جلیلی مسئول مذاکرات ایران با اروپا می‌شود و دستاورد او و احمدی‌نژاد شش قطعنامه بند هفتمی شورای امنیت است که تحریم‌های بین‌المللی را برای ایران به ارمغان می‌آورد. در نهایت، دولت احمدی‌نژاد در ایران به پایان می‌رسد. فردی از صندوق‌های رأی خارج می‌شود که به شیخ دیپلمات معروف است و تروئیکای اروپایی خاطرات خوبی از مذاکره با او در سال 2003 دارند. حسن روحانی که در گذشته چهره‌ای امنیتی بوده، موفق می‌شود پرونده هسته‌ای را از شورای امنیت ملی به وزارت خارجه منتقل کرده و جواد ظریف را به عنوان وزیر امور خارجه مسئول مذاکرات می‌کند و در نهایت برجام امضا می‌شود.
مذاکره‌بلد و مذاکره‌نابلد
اینکه چرا جواد ظریف توانست در گفت‌وگو با غربی‌هایی که حتی حاضر نبودند غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران را بپذیرند و پیشنهاد داده بودند که پروژه غنی‌سازی ایران به کشوری ثالث منتقل شود، به دستاورد رسید و غربی‌ها در برابر او غنی‌سازی در ایران را پذیرفتند، به کاربلدی ظریف باز می‌گردد. دیپلمات نام‌آشنایی که در ده‌ها پرونده امنیتی-دیپلماتیک از جمله قطعنامه 598 نقش داشته و در آمریکا نیز به علت تحصیل و ارتباط با سیاستمداران غربی و هم صحبتی با آنها، به خوبی با زبان دیپلماسی و حقوق بین‌الملل آشناست. او دیپلماتی شناخته شده است که به خوبی نوع نگاه غربی‌ها به ایران و پرونده هسته‌ای ایران را می‌شناسد. البته ظریف در داخل ایران نیز در عالی‌ترین سطوح مورد حمایت قرار می‌گیرد. در آن مقطع در برابر فشارها، دیپلمات‌های ایران از بچه‌های انقلاب اسلامی نامیده شدند و ظریف برجام را به سرانجام رساند. بلدی او در دیپلماسی و علم او از حقوق بین‌الملل و تجربه‌اش در مذاکرات چندجانبه، علت دستاوردهایی است که او در طول مذاکرات برجام به دست آورده است.
جای خالی ظریف
محمدجواد ظریف به دلیل یک قانون که مانع حضور او در سمت وزارت خارجه شد و همچنین حملات تندروها علیه دولت، تن به مسئولیت در وزارت خارجه نداد. اکنون اما در شرایطی که دیپلمات‌های ایرانی دو دور با اروپایی‌ها به گفت‌وگو پرداخته‌اند و از سوی دیگر مسعود پزشکیان حتی مذاکره با آمریکا برای لغو تحریم‌ها را نفی نکرده است، حضور و مسئولیت جواد ظریف به عنوان نماد دیپلماسی ایران در مذاکرات با غربی‌ها نیازی اساسی است که هر فرد دلسوزی که دل در گرو منافع ملی کشور دارد، از سپردن سکان مذاکرات هسته‌ای به جواد ظریف حمایت می‌کند. علی مطهری، نماینده سابق مجلس، در این ارتباط در حساب شخصی خود در ایکس نوشت: «حذف رایان هوک بعد از پمپئو و بولتون از دولت جدید آمریکا و سپردن مسئولیت مذاکره با ایران به فردی معتدل‌تر، نشان می‌دهد که دولت آمریکا فعلاً راه دیپلماسی و رسیدن به توافق را در پیش گرفته است. با توجه به اینکه مهر ماه آینده مهلت قطعنامه 2231 به پایان می‌رسد و تحریم‌های سختِ قبلی دوباره جاری می‌شود، بجاست که ایران با قدرت در مذاکره مستقیم با آمریکا شرکت کند و با اطمینان دادن به غرب درباره عدم ساخت سلاح هسته‌ای، موجب لغو تحریم‌های موجود شود. عقل حکم می‌کند که از آقای ظریف در این مذاکرات استفاده شود. بیش از همه اسرائیل نگران این موضوع است.»
نگرانی از ظریف
 البته جز اسرائیل، برخی در داخل نیز نگران آن هستند که مسعود پزشکیان مسئولیت تیم مذاکره‌کننده ایران را به ظریف بسپارد. از این رو طی روزهای گذشته تندروها با اصل مذاکرات مخالفت کرده‌اند. با این وجود به نظر می‌رسد حتی اگر ظریف مسئولیتی در این ارتباط نگیرد، او از سوی دولت و با توجه به مسئولیتش در معاونت راهبردی می‌تواند نقشی پشت‌پرده و البته کلیدی در مذاکرات داشته باشد.