بزرگنمايي:

پیام ویژه - سید ناصر نعمتی / فعال رسانه

چطور می‌توان یک تلاش و تعهد جمعی برای بهبود شرایط کشور در سال جدید ایجاد کرد؟ این سوال ذهن بسیاری از دغدغه‌مندان مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را به خود مشغول کرده است. وقتی پاسخ آن را با کلیدواژه «سرمایه اجتماعی» جستجو می‌کنیم فارغ از اینکه سرمایه اجتماعی امروز چه میزان است و چه بلایی بر سر آن آمده است (که درباره آن هم مقالات بسیاری نوشته شده و هم چهره‌های متفاوت از آن سخن گفته‌اند) برمبنای تجربیات سال 1403 باید سه نگرانی مهم را در این حوزه مدنظر داشته باشیم.
نخستین نگرانی «معیشت مردم» است که فصل مشترک همه نظرسنجی‌های سال 1403 بود. جامعه ایرانی در فصل نخست دولت چهاردهم سالی را پشت سرگذاشت که به گواه پیمایش‌های میدانی نگرانی‌های معیشتی اولویت بالایی در میان مردم داشت و چه کسی است که نداند افزایش رضایت اجتماعی گره عمیقی با حل این مساله خورده است. تورم، افزایش قیمت‌ها و وضعیت اشتغال معیشت مردم را تحت تاثیر قرار داده و به بیان های مختلف در گفتگوهای روزمره مردم نیز نشانه های آن را می‌توان پیدا کرد. کشور فارغ از شعارهای رایج، نیازمند یک طرح عملیاتی برای حل گره‌های اقتصاد و معیشت مردم است و بی‌تعارف باید ریشه مشارکت‌های اجتماعی و سیاسی مردم را نیز در آن جستجو کرد.
«شکاف میان نسل جوان و حاکمیت» نگرانی دیگری است که اگر به آن توجه لازم نشود تبدیل به زخم عمیقی خواهد شد و نخستین قربانی آن سرمایه اجتماعی است. آنچه تحت عنوان مهاجرت نخبگان، حقوق زنان یا آزادی‌های فردی، اجتماعی و رسانه‌ای شنیده می‌شود همه در یک زمینه بزرگتر، قطعات این پازل را کنار هم چیده‌اند و اگر برای این چیدمان برنامه‌ریزی و اقدام فوری صورت نگیرد با عمیق شدن چنین شکافی شاهد آثار مخربی خواهیم بود که تضعیف سرمایه اجتماعی یکی از اثرات آن است.
در پی افزایش مطالبات اجتماعیِ نسل جوان و پیچیده‌تر شدن شرایط جامعه تحت تاثیر پدیده‌های جدید، اگر رویکرد روزآمدی در این زمینه در پیش گرفته نشود و اصطلاحا در برهمان پاشنه سابق بچرخد باید منتظر اتفاقات تازه‌ای بود. اتفاقاتی که راه پیشگیری از آن به گفته حضرت امیر (علیه‌السلام) این است که: «گوش خود را به خوب شنیدن عادت دهید.» این شکاف به قول معروف با همان فرمان قبلی پُر نمی‌شود و باید مسیر طی شده را به‌طور جدی بازبینی کرد.
«اعتماد» مساله دیگری است که امروز در ارتباط مردم و سیستم حکمرانی با چالش روبرو و تحت تاثیر اتفاقاتی مانند اختلاس، فسادهای مالی، تبعیض و نابرابری در برخی حوزه‌ها و حتی مدیریت بحران آب، برق و گاز در سالی که گذشت، دچار آسیب شده است.
پای‌بندی به وعده‌ها از سوی مسئولان زیر ذره‌بین مردم و رسانه‌هاست و به هر دلیلی پای سررسید وعده‌ها بدقولی دیده شود نه تنها شفافیت سیستم زیر سوال می‌رود بلکه اعتماد میان مردم و حاکمیت دچار خدشه می‌شود.
این نکته نیاز به تاکید مضاعف دارد که تقویت سرمایه اجتماعی نیازمند یک «برنامه اقدام» است، برنامه ای که در آن با توجه به اتفاقات رخ داده‌ی یک دهه اخیر، به برخورد با مفاسد اقتصادی و شفافیت در مدیریت منابع بپردازد و ضمن آن گسترش فضای گفتگو با نخبگان و جوانان برای کاهش تنش و شکاف در جامعه را در دستورکار قرار دهد. مطالبات نسل جوان باید در این برنامه جایگاه جدی داشته باشد و در آن فکری برای ترمیم اعتماد اجتماعی شود. ثمره چنین برنامه‌ای بی‌تردید افزایش سرمایه اجتماعی خواهد بود.
سال پیشِ‌رو می‌تواند سالی چالش برانگیز ولی همراه با فرصت‌های مهم برای کشور باشد. رویکرد مشارکت‌جویانه برای حل مسائل، ضروری‌ترین نیاز جامعه ایرانی است. وضعیت کشور در سال 1404 به تصمیمات امروز وابسته است. اگر اقدامات اساسی و به موقع انجام شود، با همین یک گل بهار می‌شود: تقویت سرمایه اجتماعی.