بزرگنمايي:

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در 6مارس2025 (برابر با 16اسفندماه 1403)، دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرد که اسرائیل در حال مذاکره با ایالات متحده است تا «پایه‌ای قوی برای همکاری سه جانبه بین اسرائیل، جمهوری آذربایجان و ایالات متحده ایجاد کند.» این بیانیه همزمان شد با بحث‌های کنست درباره «ارتقای اتحاد استراتژیک بین اسرائیل و آذربایجان». دفتر نخست‌وزیری بر نقش آذربایجان به‌عنوان «هم‌پیمان استراتژیک در منطقه قفقاز» با همکاری دوجانبه در حوزه‌های امنیت، تجارت، فناوری و انرژی تاکید کرد. «اوریت استروک»، وزیر ماموریت‌های ملی اسرائیل، به نمایندگی از کابینه، بر دوستی بی‌نظیر و دیرینه بین اسرائیل و آذربایجان تاکید کرد.
واسف حسین‌اف در یادداشتی در بنیاد جیمز تاون نوشت: پیشنهاد این فرمت سه‌جانبه، آذربایجان را به‌عنوان پلی مهم بین خاورمیانه، قفقاز جنوبی و غرب قرار می‌دهد. این ابتکار به دنبال دو سفر حکمت حاجی‌اف مشاور سیاست خارجی الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان، از اسرائیل در ماه‌های اخیر صورت می‌گیرد. سفر حاجی‌اف به اسرائیل در دسامبر2024 (حوالی آذرماه1403) با سفر دیگری در اواسط فوریه (بهمن‌ماه1403) دنبال شد که طی آن حاجی‌اف با نتانیاهو دیدار کرد. به گفته گیدئون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل، این گفت‌وگوها «تحولات اخیر در خاورمیانه و قفقاز، امنیت منطقه‌ای و روابط دوجانبه قوی بین اسرائیل و آذربایجان» را شامل می‌شود. علاوه بر این، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که جمهوری آذربایجان ممکن است بین اسرائیل و ترکیه میانجی‌گری کرده باشد.
باکو در گذشته تلاش کرده بود میان اسرائیل و ترکیه میانجی‌گری کند. در سپتامبر2023، حاجی‌اف در سفر خود به اسرائیل، یک فرمت سه‌جانبه شامل آذربایجان، اسرائیل و ترکیه را پیشنهاد کرد و گفت: «ما دوست داریم دوستانمان در میان خودشان هم با یکدیگر دوست باشند.» با این حال، پس از حمله حماس در 7اکتبر به اسرائیل، روابط آنکارا و تل‌آویو بدتر شد و این ابتکار عملی نشد. با وجود این، آذربایجان همچنان به کاهش تنش‌ها متعهد است، همان‌طور که در سفر اخیر حاجی‌اف به ترکیه پس از سفر وی به اسرائیل مطرح شد. برخلاف پیشنهاد آذربایجان-اسرائیل-ترکیه، ابتکار آذربایجان-اسرائیل-آمریکا یک تحول جدید است. تعمیق روابط بین اسرائیل و آذربایجان طی سه دهه، انگیزه‌های قوی برای رسمی کردن و گسترش این روابط ایجاد کرده است. آذربایجان یکی از مهم‌ترین شرکای استراتژیک اسرائیل، به‌ویژه در حوزه امنیت و انرژی است.
همکاری در زمینه انرژی محور این اتحاد است. آذربایجان بیش از 60درصد سوخت اسرائیل را تامین می‌کند و طی انتفاضه دوم و جنگ علیه حماس و حزب‌الله، آذربایجان صادرات نفت به اسرائیل را 55درصد افزایش داد. نقطه عطف مهم در 17 مارس بود، زمانی که آذربایجان و اسرائیل توافق‌نامه‌ای را برای اکتشاف مشترک گاز امضا کردند. این قرارداد به شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (SOCAR) با مشارکت شرکت بریتانیایی بی.پی و «نیومِد انرژی» اسرائیل، امکان اکتشاف گاز طبیعی در منطقه یک، واقع در منطقه انحصاری اقتصادی مدیترانه شمالی اسرائیل را می‌دهد. شراکت آذربایجان و اسرائیل نه تنها یک مشارکت اقتصادی است، بلکه یک همسویی استراتژیک در برابر تهدیدهای مشترک است. آذربایجان به‌عنوان یک قطب مرکزی در «کریدور میانی» -یک مسیر تجاری حیاتی که اروپا را از طریق قفقاز جنوبی به آسیای مرکزی متصل می‌کند- نقش مهمی در زنجیره تامین جهانی ایفا می‌کند.
هم مشارکت راهبردی آذربایجان با اسرائیل و هم تغییر در رهبری ایالات متحده می‌تواند تاثیر مثبتی بر روابط باکو با واشنگتن داشته باشد و در نتیجه فرمت سه جانبه را ممکن سازد. در دولت بایدن، روابط ایالات متحده و آذربایجان با موانعی مواجه شد، به‌ویژه پس از فعال شدن مجدد «بخش907 قانون حمایت از آزادی» در سال2024 که کمک‌های ایالات متحده به آذربایجان را محدود می‌کند. بخش907 که در سال1992 تصویب شد، کمک‌های ایالات متحده به آذربایجان را ممنوع می‌کند، مگر اینکه باکو «گام‌های قابل توجهی برای توقف همه محاصره‌ها و نیز سایر استفاده‌های تهاجمی از زور علیه ارمنستان و قره‌باغ» بردارد. این اصلاحیه از سال2002 هر سال لغو شده بود، سیاستی که همکاری ایالات متحده و آذربایجان را امکان پذیر می‌کرد، از جمله تصمیم باکو برای اجازه به ایالات متحده برای استفاده از خاک آذربایجان برای تامین نیرو در افغانستان.
فعال شدن مجدد بخش907 پس از خروج ایالات متحده از افغانستان، انتقاد آذربایجان را برانگیخت. علی‌اف در سخنرانی خود در دوازدهمین مجمع جهانی باکو در 13مارس این مساله را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «وقتی به ما نیاز دارید، از تحریم‌ها چشم‌پوشی می‌کنید. وقتی دیگر به ما نیاز ندارید، دوباره تحریم‌ها را اعمال می‌کنید. چگونه می‌توانیم روابط طولانی‌مدت با شما ایجاد کنیم؟» او همچنین ابراز خوش‌بینی کرد که روابط واشنگتن و باکو در دولت دونالد ترامپ به مسیر مثبت‌تری بازگردد. 
علی‌اف اظهار کرد: «امیدواریم با دولت جدید، شراکت قوی خود را بازسازی کنیم.» روابط باکو-واشنگتن احتمالا تحت تاثیر تحولات جدید در مسیر اسرائیل-آذربایجان قرار خواهد گرفت.ایجاد یک فرمت سه‌جانبه در میان این سه کشور نشان‌دهنده تغییر در اتحادهای منطقه‌ای است و نقش آذربایجان را به‌عنوان یک بازیگر مهم در ایجاد پل ارتباطی بین قفقاز جنوبی، خاورمیانه و غرب تقویت می‌کند. این وضعیت باعث می‌شود که آذربایجان نیز نامزد بالقوه‌ای برای گنجاندن در توافق‌نامه ابراهیم باشد. طرفداران این ایده استدلال می‌کنند که گنجاندن آذربایجان در این توافق‌نامه فرصت‌های جدیدی را برای همکاری با اسرائیل و ایالات متحده فراتر از امنیت ایجاد می‌کند؛ به‌ویژه در «مجمع نقب» که در سال2022 به‌عنوان مکانیزمی کاربردی برای اجرای توافقات بین ایالات متحده، اسرائیل، امارات، مصر، مراکش و بحرین تاسیس شد. علاوه بر این، این امر می‌تواند مسیری را برای لغو اصلاحیه بخش907 باز کند. با بازگشت دولت ترامپ در سال2025 و تمرکز مجدد بر تقویت امنیت اسرائیل، گنجاندن آذربایجان در این توافق‌نامه می‌تواند موقعیت این کشور را به‌عنوان یک بازیگر کلیدی منطقه‌ای مستحکم‌تر کند و مشارکت سه‌جانبه را پربسامدتر کند.
بازار