بزرگنمايي:

پیام ویژه - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
خشکسالی در ایران به مرحله جدیدی رسیده است. آژیرهای خطر برای پایتخت از کرج به صدا درآمده. موتورسواران دیگر می‌توانند در سد کرج ویراژ ‌‌دهند، چرا که 94 درصد سد خالی شده است. مخزن سد لتیان بیش از 91 درصد آب خود را از دست داده است.
محمد جوان‌بخت، معاون وزیر نیرو از کاهش 41 درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت و بروز یکی از شدیدترین دوره‌های خشکسالی خبر می‌دهد و تاکید بر اجرای برنامه‌های مدیریت منابع آب و همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی می‌کند. این شرایط نیازمند تدابیر فوری است. او همراهی مردم و هماهنگی مستمر بین‌ استان‌ها را هم ضروری می‌داند. با این وجود، محمدصابر باغخانی‌پور، مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران می‌گوید: «بحران آب نداریم، بلکه با بحران مدیریت آب مواجهیم.» او امیدوار است: «با اصلاح الگوی مصرف و مدیریت آن می‌توان از این بحران گذر کرد.» امیدی که در میان کارشناسان مدیریت آب کمتر دیده می‌شود. عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب در همین زمینه گفته است: «اگر با روند فعلی پیش برویم، مخازن آب‌های سطحی را در تهران از دست خواهیم داد و نمی‌توان فشار بیش از حد نیز روی منابع زیرزمینی آورد.»
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران نیز از ارسال نامه‌های محرمانه به پزشکیان، اژه‌ای و قالیباف خبر داد و گفت: «بحران کم‌آبی و خطراتی که ممکن است مناطق جنوبی و جنوب غربی استان را در پی بگیرد، از موضوعات مطرح‌شده است و امیدواریم‌ روسای سه قوه به این مساله به‌طور جدی بپردازند.» استاندار تهران هم بر ضرورت سامان‌دهی چاه‌های غیرمجاز و اصلاح الگوی مصرف به عنوان راهکار‌هایی جهت تامین منابع و صرفه‌جویی در مصرف آب تاکید کرد.
طبیعت یا مدیریت؟
وقتی داریوش کبیر دستور داد روی دیوار جنوبی کاخ آپادانا حک کنند: «خدا این کشور را، از دشمن، خشکسالی و دروغ حفظ کند.» احتمالا حتی به ذهنش هم نمی‌رسید؛ حدود 2 هزار و 500 سال بعد ایران گرفتار چنین مشکلاتی شود و پایتخت این سرزمین به مرز بحران در خشکسالی برسد. کف سدها نمایان شود و عکس و فیلم‌هایی نگران‌کننده در شبکه‌های اجتماعی از کم‌آبی آنها مدام دست به دست شود. اما چرا زنگ‌های خطر خشکسالی به صدا در آمده است؟ بحران بی‌آبی در ایران را شاید بتوان به دو عامل مهم تقسیم کرد: «طبیعی و مدیریتی» در این گزارش به بررسی این دو عامل می‌پردازیم.
مسوولان می‌گویند؛ پایتخت با یکی از سخت‌ترین سال‌های آبی خود مواجه است. زمستان امسال با برف و باران همراه نبود، اما نه تنها امسال بلکه در چند سال گذشته به جز موارد سینوسی، بارش ایران با کم‌بارشی درگیر بوده است. زمستان امسال، با وجود برخی پیش‌بینی‌های‌ هواشناسی که با بررسی برف و باران در ترکیه صورت ‌گرفت، قرار بود تهران سردچاله شود، اما در نهایت مقداری بیشتر از همیشه سرد شد. 
شهروندانی که از آلودگی هوا عاجز شده بودند، چشم به آسمان دوخته و رویای برف و باران داشتند. برخی از کارشناسان محیط‌زیست دلیل اصلی این شرایط را تغییرات اقلیمی می‌دانند. گرمایش جهانی پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمای زمین و اقیانوس‌ها شده است.
پژوهش‌ها روی جنگل‌ها، یخ‌های قطبی و جزایر مرجانی در دریاها نیز نشان داده است که کره زمین در این سال در گرم‌ترین حالت خود در طی 4هزار سال گذشته بوده. تا امروز همایش‌ها و کنفرانس‌های جهانی بسیاری برای کمک به کاهش دمای زمین برگزار شده، اما کشورهای جهان به ویژه آمریکا با آمدن سیاست‌های ضد محیط‌زیستی ترامپ بعید است به این قراردادها پایبند باشند؛ سوالی که همچنان به قوت خود باقی مانده؛ این است که شرح وضعیت ایران در حال حاضر به این شکل است: «حجم آب سدهای پنج‌گانه تامین‌کننده آب تهران به 272 میلیون مترمکعب رسیده که تنها 13 درصد ظرفیت نرمال آنهاست. این شرایط زنگ خطر جدی برای تامین آب شرب شهروندان را به صدا درآورده و مسوولان هشدار می‌دهند؛ اگر روند مصرف اصلاح نشود، تهران در ماه‌های آینده با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد.» اما سوال این است که چرا در تمام سال‌های گذشته تصمیماتی اتخاذ نشده تا کمک به ذخیره همین اندک بارندگی‌ها بکند. 
مثلا در زمینه مدیریت آب در کشاورزی و صنعت، اصلاح لوله‌های فرسوده، جداکردن آب شرب از آب مصرفی و بی‌شمار اقدامات اصلاحی دیگر. به عنوان مثال مهدی میرزایی، کارشناس آب، سال 96 مصاحبه‌ای با «ایرنا» داشته که در آن تاکید کرده: «یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در زمینه بحران آب در ایران وجود دارد پافشاری بر کاهش میزان مصرف آب در بخش خانگی است؛ بخشی که براساس آمار اعلام شده از سوی مسوولان وزارت نیرو و مرکز پژوهش‌های مجلس تنها مصرف کننده هشت درصد از آب‌های موجود کشور است. این در حالی است که 90 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی و 2 درصد آن در بخش صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
فرونشست را نادیده نگیریم
عیسی کلانتری، در دهه 1370 وقتی رئیس وزارت جهاد کشاورزی بود، بحران آب در ایران را تهدیدآمیزتر از خطر اسرائیل خوانده و گفته می‌شود بحران آب در برنامه‌های توسعه مورد بی‌توجهی قرار گرفته. با این حال برخی از مسوولان همچنان امیدوار هستند، می‌توان با «مدیریت منابع آب سطحی و زیرزمینی، همراهی مردم در صرفه‌جویی و اصلاح الگوی مصرف، بحران بی‌آبی در پایتخت را کنترل کرد.» مساله‌ای که وقتی امسال در شورای شهر تهران مطرح شد، مهدی چمران درباره حفر چاه‌ها با وجود کاهش آب‌های زیر‌زمینی گفت‌: «قرار است آبفا 50 تا 70 حلقه چاه عمیق 250‌متری حفر کند که بتواند آب شرب مورد نیاز را تامین کند که این اقدام، دیگر چاه‌ها را خشک خواهد کرد.»
پیرهادی، عضو شورای شهر در همین زمینه اما هشدار داد: «دستگاه‌های نظارتی موضوع فرونشست زمین را جدی بگیرند.» همان‌طور که عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب گفته است: «با ادامه این روند، منابع آب سطحی تهران از دست خواهد رفت و نمی‌توان فشار بیش از حدی به منابع زیرزمینی وارد کرد. با توجه به استانداردهای سختگیرانه برای کیفیت آب شرب، نمی‌توان برای جبران کمبود، بیش از حد به منابع زیرزمینی تکیه کرد، چراکه این امر تبعاتی مانند فرونشست زمین را به دنبال دارد.» همه اینها نشان می‌دهد که نبود یک مدیریت جامع با برنامه‌ای بلندمدت در زمینه مدیریت بحران آب آن هم در کشوری نیمه خشک که از 2500 سال پیش احتمال خشکسالی در آن را هشدار داده بودند.
بازار